CUMOK-İstanbul, 3 Mart Pazar günü Erol Toy’un Selçukludan Osmanlıya Osmanlıdan Cumhuriyet’e Aydınlanmamız konulu bir söyleşi yapacağını duyurunca, Özdemir İnce’nin deyişiyle “tarih bilen bir yazar”dan dünü-bugünü dinleme keyfinin yanı sıra, imza günü yapmayan Erol Toy’a kitap imzalatmanın kitapseverler için fırsat olduğunu düşünerek çok sevindim.
Erol Toy’un yarım yüzyıldır tek uğraşı yazarlık. İlk kitabı Yenilgi (öykü). Pir Sultan Abdal, Lozan, Meddah, İpteki, Parti Pehlivanı, İzmir’in İçinde, Çeliğe Su Verildi, Kadınlar Matinesi adlı oyunlar, Iğrıp adlı öykü kitabı yazdı. Aydınımız İnsanımız Devletimiz, Bal Tutanlar, Aydın ve Çağı, Günü Gününe, Meclisler ve Partiler, Ordu ve Politika, Yazko’nun Öyküsü, Sır Küpü, Atatürk Olmasaydı düzyazılarından oluştu. Türk Gerilla Tarihi’nde, Oğuz Ata’dan başlayarak tarihimizdeki gerilla mücadelelerini irdeledi. Yakın tarihimizin öyküsünü O’na Katılmak’ta anlattı. Avcı Kekliği, Fareler Cumhuriyeti, Altın Saray, Son Çağrı, Aliş ile Koşka adlı çocuk kitapları çıkardı.
68 kuşağının en sevdiği romancılardan olan Erol Toy, Anadolu’nun tüm tarihsel süreçlerini belgelere dayanarak ve toplumcu gerçekçi yöntemle yazdığı romanlarında işledi. Atilla Özkırımlı, Türk Edebiyatı Tarihi’nde şöyle yazdı: “Türkiye’nin tarihsel gelişimindeki toplumsal oluşumları konu edindiği romanlarında yaşanan çelişkileri, olguları yorumlama amacını güderek gerçekliği toplumcu bakış açısıyla vermek istedi... özü öne aldı.”
Tarihsel romanların ustası Erol Toy, en eski tarihinden başlayarak Anadolu’nun hemen her dönemine ışık tuttu. Arinna’nın Gölgesi’nde Hititleri; Obadan Ulusa, Ulustan Devlete, İlk Kırılma adlı 3 ciltlik Bade Harap’ta Oğuz boylarının birleşerek Selçuklu İmparatorluğu’nu kurmasını anlattı.
Azap Ortakları’nda Osmanlının Fetret Dönemi’nde halkın baskı ve zulme direnişini, Şeyh Bedrettin’in kardeşlik, eşitlik savaşımını işledi. Kuzgunlar ve Leşler’de Celali isyanlarını, bastırılışını, Anadolu Beyliklerini, din devleti-töre devleti hesaplaşmasını, Türkmen kıyımını gözler önüne serdi. Yitik Ülkü’de Mustafa Kemal’in Anadolu’ya geçişine kadar uzayan Tanzimat sürecini işlerken Gözbağı’nda Cumhuriyetin ilk yıllarından 1970’lerin ortalarına kadarki Türk işçi hareketini ve sosyalist hareketin gelişimini romanlaştırdı.
Toprak Acıkınca’da Ege yoksul köylüsünün Kurtuluş Savaşı’ndaki mücadelesini, Acı Para’da bir Ege kasabasında kıraç topraklarını zorluklarla bağ durumuna getiren ailenin çektiklerini anlattı. Doruktaki Öfke’de orman yasasının orman köylülerini içine düşürdüğü zor durumu sergiledi.
İmparator’da bir burjuvanın yaşamından yola çıkarak Türkiye’de burjuva sınıfının nasıl doğduğunu, devlet eliyle geliştirilip yönlendirici olduğunu romanlaştırdı. Kördüğüm’de 1950’lerden 1970’lere yaşadığımız toplumsal siyasal bunalımı, aydınların savaşımını, öğrenci hareketlerinin doğuşunu, Kilittaşı’nda 70-80’li yılların, Sır Küpü’nde 90’lı yılların siyasal çekişmelerini, Son Seçim’de ırgatlarla topraksız köylülerin ağa baskısına direnişini anlattı.
Zor Oyunu’nda yurtsever subayların bakışıyla Atatürk’ün öldüğü günden 12 Eylül’e kadarki döneme ışık tuttu.
Hocaefendi’de, “sümüklü bir vaiz”in yaşamını Anadolu’ya bela kesilen din tüccarlığı ekseninde aktardı.
Tüm bu romanlarında amacının “toplumsal yapımızın temelini irdelemek” olduğunu ve tümünün “Anadolu’nun toplumsal nitelik kazanmasından bugüne bir tek roman” olduğunu söyleyen ağabeyim Erol Toy’a merhaba.