Dersim’deyiz... Munzur Çayı çağıl çağıl... Ovacık’ta Munzur Dağı’nın gözelerinden fışkırıyor, Tunceli Merkez’de Pülümür Çayı ile birleşiyor.. Toplam 144 kilometre yol kat ediyor ve Keban’a dökülüyor. Onlarca dere besliyor Munzur’u ve yöre halkının efsaneleştirdiği hatta kutsal saydığı Munzur Nehri etrafındaki doğa kanyonları, karlı dağları, endemik bitki örtüsü ile gerçekten büyüleyici. Tarifi imkânsız...
Acılarla yüklü tarihi, eşsiz ama bir o kadar da zorlu coğrafyası ile Dersim ne yazık ki Anadolu’ya yönelik doğa talanının da kalbindeki bölgelerden biri. Doğa işkencesi önce HES projeleri ile başladı, bölge halkının eylemlerinin ulusal çapta destek görmesi ile çoğu iptal edildi. Bu son derece sevindirici. Ama aynı şeyi maden projeleri için söylemek mümkün değil.
TEMA Vakfı Türkiye’de 24 ilde yaklaşık 20 bin maden ruhsatının bulunduğunu ortaya koymuştu. Ruhsatların; ormanlar, korunan alanlar, tarım ve mera alanları ve kültür varlıkları ile ilişkisini inceleyen çalışmaların sonuçlarına göre illerin ortalama ruhsatlılık oranının yüzde 63 olduğu görülmüştü. Vakfın 15 ilde gerçekleştirdiği çalışmalara göre orman varlıklarının ortalama yüzde 58’i, tarım alanlarının yüzde 60’ı madenlere ruhsatlı. Bu oran önemli doğa alanlarında yüzde 64, korunan alanlarda ise yüzde 59. Bu bölgelerdeki milli parkların ortalama yüzde 51’i madenlere ruhsatlı. İktidar maden projeleri için iki yıl önce her türlü kolaylaştırıcı yasa değişiklikleri yaptı. Bunlar ürkütücü rakamlar. Bu yüzden TEMA önceki gün Madene Kapalı Alanlar kampanyası başlattı. Raporda Erzincan-Tunceli’nin yüzde 52’si madenler için ruhsatlandırılmış olduğu görülüyor.
Dersim’de bize eşlik eden doğa aktivisti Haydar Çetinkaya barajlarda olduğu gibi madenler konusunda hayli mücadele veren biri. Bakın neler anlattı:
Madencilik projelerinin en can alıcıları Tunçpınar Madencilik Şirketi’nin Dersim’de yürüteceği faaliyetler. Dersim’de beş farklı sahada maden çıkarmayı hedefleyen Tunçpınar Madencilik Avustralya Alacorgold ve Çalık Group’un ortak şirketi. Uzun yıllardan beri Dersim’de çalışmalarını sürdürmekte. Bunların Dersim’de yürüteceği projelerden bazıları şunlar. Cevizlidere projesi: Ovacık Topuzlu köyü yakınlarında. Ruhsatlandırılan alanın büyüklüğü: 7024.46 hektar. Çıkarılması planlanan madenler: Altın, bakır ve molibden.
Bir diğeri yine Ovacık’ta Karayonca köyü. Ruhsatlandırılan alanın büyüklüğü: 11.625 hektar. Çıkarılması planlanan madenler: Altın, bakır ve molibden ocağı. Bu çalışmadan etkilenecek alanlar Aşlıca, Sarısaltık, Kurukaymak, Yüceldi, Buzlutepe ve Uzundal köyleri.
Üçüncü proje, Ovacık Karaoğlan köyünde. Ruhsatlandırılan alanın büyüklüğü: 1071.88 hektar. Bakır, kurşun ve çinko madeni çıkarılması planlanıyor. Çalışmalardan Doludibek ve Aktaş köyleri etkilenecek.
Tunçpınar Madencilik yalnız değil bölgede. Başkaları da var. Örneğin Besler Madencilik Şirketi’nin Tigris Eurasia ile birlikte Ovacık ilçesi Kızık köyü bölgesinde yürüttükleri madencilik projesi. Ortak girişimin amacı altın ve gümüş madeni aramak ve çıkarmak. Bunun için 819 hektarlık bir sahada ruhsat aldılar.
Bir diğeri Tunceli Geyiksuyu köyü. Ruhsatlandırılan alanın büyüklüğü 17.107.30 hektar, bakır ve gümüş çıkarılacak. Bu projeden de Geyiksuyu, Atadoğdu, Taşıtlı, Uzundal, Karaoğlan, Aşlıca, Garipuşağı, Aktaş, Elgazi ve Aktaş köyleri son derece olumsuz etkilenecek.
Eşsiz güzellikteki Pülümür Vadisi de madencilik faaliyetlerinden nasibini alıyor. Erz Madencilik tarafından ruhsatı alınan ve yıllardır faaliyet gösteren Pülümür ilçesi Bağırpaşa Dağı krom madeni sahası 4.000 hektar büyüklüğünde. Yine Pülümür’de Karagöz yaylalarında, Dimin Madencilik Şirketi’nin ruhsat aldığı ve ÇED gerekli değildir kararının alındığı proje 1924 hektar büyüklüğünde.
Elazığ’dan Keban üzerinde 15 dakikalık bir feribot yolculuğunun ardından Pertek’e varılıyor. Pertek bölgesi de madencilik şirketleri tarafından parsellenmiş durumda. Kolonkaya köyü ve Yeniköy-Tozkoparan köyü sahalarında iki farklı madencilik projeleri bulunuyor. Buradaki projeler için önceden Kanada Toronto merkezli Tigris Eurasia adlı madencilik şirketinin başvurduğu ve ruhsat aldığı, sonradan bu şirketin Türkiye’deki hisselerini Ravello Investment Group Limited’e devrettiği biliniyor.
Çetinkaya şunu da ekliyor: Ovacık Mercan Şahverdi-Işıkvuran bölgesinden başlayıp Pülümür Hel Dağları ve Bağır Dağı eteklerine kadar uzanan yol boyunca yıllarca kontrolsüz ve denetimsiz onlarca alanda kaçak olarak krom madeni çıkarıldı.
Hepsini yazmadım. Ama bölgeyi gezip büyüleyici doğasına şahit olduktan sonra yazmak bile o kadar acı verici ki.. Bu yüzden TEMA’nın başlattığı kampanya, Dersimlilerin verdikleri mücadele son derece önemli. Bunu ülke çapına yaymamız gerek hem de çok acil...
