Bu sorunun yanıtını arar çağın büyük tiyatro adamı Bertolt Brecht’in “Sezuan’ın İyi İnsanı” adlı oyunu, yazıldığı 1943’ten bu yana sahnelendiği yeryüzünün her köşesinde. Ülkemizde de 1963’ten bugüne farklı topluluklarca sahnelenmekte.

“İçinde yaşadığımız dünyada iyi kalabilmek veya olabilmek mümkün mü” sorusunu bu kez İstanbul Devlet Tiyatrosu, Yücel Erten’in çok başarılı sahnelemesiyle soruyor.

Biraz da gerçeküstü bir atmosfer yaratabilmek için olsa gerek, yeryüzünün uzak bir köşesinde, Çin’in Sezuan eyaletinde üç Tanrı’nın iyi bir insan aramak üzere dünyaya inmesiyle başlıyor oyun.

Bu ön oyunla yazar, kutsal metinlere bir göndermeyle Sodom ve Gomore’nin yozlaşmışlıkları nedeniyle yok edilmeden önce Tanrı’nın üç adam görüntüsünde ortaya çıkışını anımsatır. Tanrılar, iyiliğini gördükleri sokak kadını Şen Te’ye yüklüce bir para vererek hayatını değiştirmesinin yolunu açarlar. Bir tütüncü dükkânı açan Şen Te’ye müşteri yerine ne kadar işsiz güçsüz insan varsa musallat olunca, genç kadın ayakta kalabilmek için katı yürekli farklı bir kişiliğe bürünmek zorunda kalır. Bundan sonra oyun, iyilik ve zalimliğin temsilcisi bu iki kişilikten hangisinin üstün geleceğinin merak duygusu içinde gelişir.

Bu arada Şen Te’nin işsiz ve parasız bir pilota tutulması, bu alışveriş dünyasında aşkın da sorgulanmasını sağlar. İlk perdenin sonunda Şen Te, koşulsuz olarak aşkının peşindedir:

Onunla gitmek istiyorum, çünkü seviyorum

Bilmek istemiyorum neye patlayacağını

Düşünmek istemiyorum, iyi olup olmadığını

Bilmek istemiyorum, beni sevip sevmediğini

Onunla gitmek istiyorum, çünkü seviyorum.

Bu denli koşulsuz bir aşk duygusu bile araya para girdiğinde sorgulanır olabilmektedir. Brecht’in izleyiciye sorduğu soru çok yalındır: Tek tek insanlar mı değişmeli yoksa dünya mı?

Para düzeninde insan çaresizdir, güçsüzdür. Kendini satmayan var mıdır ki kapitalist dünyada? Kimi etini, kimi kol gücünü, kimi de beyin gücünü satarak yaşayabilmektedir ancak. Satacak bir şeyin yoksa aç kalacaksın demektir.

Bu buram buram güncel ve yakıcı temayı İstanbul Devlet Tiyatrosu oyuncuları büyük bir başarıyla oynuyorlar. Ülkemizde birçok Brecht oyununun sahnelenmesinde büyük emeği olan yönetmen Yücel Erten, topluluğa öyle bir enerji yüklemiş ki, uzun sayılabilecek oyun süresi boyunca izleyicileri soluksuz bırakacak ölçüde etkilerine almayı başarıyorlar. Kimi sahnelerde bir Bruegel tablosuna, kimi zaman çok güzel bir fotoğraf karesine bakar gibi hissedilen büyüleyici sahnelerle dolu oyun.

Brecht de, tıpkı Shakespeare gibi döne döne, sürekli sahnelenmesi gereken bir oyun yazarı. Sahnelerimizde Brecht oyunlarının varlığı, tiyatromuzun da varlığını sürdürdüğünün kanıtlarından biri.

İyilik neye yarar,

öldürülürse iyiler çarçabuk,

ya da iyilik görenler?

Özgürlük neye yarar,

yaşarsa bir arada

özgürlerle tutsaklar?

(...)

İyi insan olacağınıza,

öyle bir yere götürün ki dünyayı,

iyilik beklenmesin!

Özgür insan olacağınıza,

öyle bir yere götürün ki dünyayı,

kavuşsun özgürlüğe herkes!

(Çevirenler: A. Kadir - Asım Bezirci)