Türkiye, yeni yıla girerken iç siyasal sorunlarının iç içe geçmiş demir kafesinin içinde kıvranıyor. Dünyada olup bitenler ülke kamuoyu tarafından yeterince izlenemiyor. Oysa küresel düzlemde olanlar; özellikle de önde gelen oyuncular arasındaki yarış Türkiye’yi çok yakından ilgilendiriyor.

Yeni yıla girilirken küresel düzlemde sorulan en önemli soru şudur: Çin ABD’yi geçer mi?

Burada söz konusu olan, iki ülke arasındaki teknolojik yenilik yarışıdır. Araştırmalar, on yıl sonra, yani 2022’de, Çin’in Ar-Ge harcamalarının ABD’den daha fazla olacağını kanıtlıyor. ABD’nin dünya bilim ve teknoloji yarışında birinciliği yitirmesi anlamına gelen bulgu, yeni yıla girerken ABD’nin ulusal çıkar çevrelerinin uykularını kaçırıyor (New York Times, 28 Aralık).

***

Kapitalizmin savunucularının, Karl Marx’ın öğretisinden çıkardığı en doğru derslerden biri, teknolojik yeniliğin ekonomik gelişmedeki önemli yeridir.

Marx, kapitalizmin iç dinamiklerinin açıklamasında, kendi geliştirdiği, azalan kâr oranları yasasının teknolojik yenilik ile tersine çevrilebileceğini ya da teknolojik yeniliğin kapitalizmin can damarı olan kâr etmeyi sürekli kılacağını öne sürer. Özellikle II. Dünya Savaşı ve sonrasındaki gelişmeler Marx’ı fazlasıyla doğruladı. Marx’ı, sermaye birikimi ve ekonomik yapı açılarından en doğru yorumlayanlardan Avusturya’dan Joseph Schumpeter’in ve Rusya’dan Vassily Leontief’in Harvard Üniversitesi’ne gelmeleri ve savaş sonrasında Alman bilim ve teknoloji birikiminin büyük ölçüde ABD’ye aktarılması sonucu ABD, kapitalist dünyanın bilim ve teknoloji lideri oldu; daha doğrusu liderliği İngiltere’den kesin olarak devraldı. ABD, küresel lider konumunun, askeri ve sivil öğeleri birbirini tamamlayan teknolojik yeniliğe borçlu olduğunun bilincindedir.

Sovyetler Birliği’nin 1957’de ilk uzay aracı Sputnik’i fırlatması, ABD’de ciddi bir korku yaratmış ve bu ülkenin, bir taraftan eğitim sisteminin çocukların ve gençlerin yaratıcı yeteneklerinin geliştirilmesi bağlamında sorgulanmasına, bir taraftan da çok kapsamlı bir uzay programı yapmasına yol açmıştı. ABD uzay yarışını kazandı; Sovyetler Birliği dağıldı. Japonya’nın teknolojik yenilikte öne geçme çabaları da yenilgiye uğratıldı. Bilim ve teknoloji yarışının en önlerinde yer alacağını yıllar önce Lizbon’da somut bir biçimde programlayan Avrupa Birliği, şu sırada var olma uğraşı verdiğinden en azından şimdilik yarıştan kopmuş sayılır.

***

Yeni yıla girilirken Çin’in, yeni ürün geliştirme ve bunları pazarlama becerisi yönünden ABD’nin önüne geçebileceği öne sürülüyor. Çin’in özellikle yeşil enerji, biyo ve nano teknoloji, benzinden başka yakıtla çalışan ulaşım aracı üretimi alanlarında yeni ürünler elde etmesi ve bunları tüm dünyaya pazarlaması karşısında, ABD’nin, teknoloji yarışında geriye düşeceği korkusu artıyor. Hiç kuşkusuz teknolojik yenilikte geriye düşme, yalnızca ABD kapitalizminin büyümesi için tehlike çanlarının çalması anlamına gelmiyor; silah yapımı teknolojisi alanında da geri düşme anlamına geliyor. Bu durum, ABD’de korku ve kaygıları daha da arttırıyor.

Ek olarak teknolojik yenilik, günümüzde, ürün fazlasının ya da artık değerin en büyük kaynağıdır. Bu da üretime katkısı olan emek ve sermayenin daha yüksek gelir elde etmesi anlamına gelir. Kaldı ki teknolojik yenilik ve onun dayanağı olan bilimsel gelişmede liderlik, yaratıcı ve özgürlükçü eğitim anlayışını körüklüyor; bir bütün olarak toplumsal beceriyi arttırıyor; sanattan spora kadar yaşamın her alanında öncülüğü de birlikte getiriyor.

ABD’nin, buluşta, yenilikte, ustalıkta, beceride ve bunların temeli olan bilimsel gelişmede Çin’in gerisine düşme korkusu, öyle görülüyor ki, önümüzdeki dönemde küresel ekonomik gelişmelerin en önemli belirleyicisi olacaktır. Türkiye, AKP iktidarının elinde, eğitim, bilim ve teknolojik yenilik alanındaki bu gelişmelerden her gün biraz daha uzaklaşıyor!