BERLİN - Tavanları beş buçuk metre yüksekliğinde olan Humboldt Üniversitesi’nin büyük konferans salonunda “huşu içinde” oturuyorum...

Mekânların insanlar üzerindeki etkisi tartışılmaz. Boğaz’da Kabataş Erkek Lisesi gibi okula dönüşmüş eski saraylarda ya da Beyazıt’taki İstanbul Üniversitesi’nde okumak, derme çatma bir binada ders görmekten duygu olarak farklı olmalı... Karlı bir kış gecesi yanan Erenköy Kız Lisesi’nin öğrencilerinin okullarının ardından döktükleri gözyaşlarını annem anlatırdı...

Gerçi Humboldt’un konferans salonunda oturmuş beklerken duyumsadıklarım salt mekânla ilgili değil. 1800’lerin başında kurulmuş olan bu kurum, araştırmaya dayalı ikinci kuşak modern üniversitelerin dünyadaki öncüsü.

Ve fuayede tam 29 adet siyah beyaz fotoğraf asılı...

Einstein’dan Hertz’e, Planck’tan Koch’a 29 Nobel ödüllü profösör bu okuldan. Geçen yüzyılın başlarında Humboldt kadrosu fizik, kimya ve tıp dallarında sürekli Nobel kazanmış, ta ki Nazi dogması, kara bulut gibi Almanya’nın üzerine çökene dek...

Hafta başı, pazartesi günü... Cumhurbaşkanı Gül, Almanya ziyareti sırasında burada konferans verecek. Bu düşünceler içinde beklerken Cumhurbaşkanı gecikiyor. Derken kürsüye Gül’ün yerine bir Alman polis çıkıyor ve bomba ihbarı nedeniyle salonu terk etmemizi istiyor!

***

Cumhurbaşkanı Gül konuşmasını gecikmeli de olsa yapacak. Resmi temaslarında Gül, Avrupa Birliği üyelik müzakerelerine engel çıkarılmamasını istiyor. Bu sürecin sonunda hâlâ Türkiye’yi istemezlerse ısrarcı olmayacağımızı, başımızın çaresine bakacağımızı da söylüyor. Bu yeni bir tutum. 2005’te bu işe girişirken \t\tbazı AB liderlerinin “müzakereler açık \tuçludur” görüşüne karşı boşuna yaygara koparmışız.

Bunalımdaki Avrupa cazibesini yitiriyor...

Avrupa’nın gerileyişi sadece finans kriziyle ilgili değil. OECD raporları, Almanya başta, çoğu AB ülkesinde eğitim kalitesinde gerileme olduğunu yazıyor.

Konuşmanın ardından tekrar fuayedeyim. Nobel ödüllü bilim insanlarını selamlarkan aklıma gelen soru: Neden son yıllarda Avrupa’dan Nobel ödülü kazananlar azalmakta? Neden bu ödüller artık Çin’e, Japonya’ya, Hindistan’a, Amerika kıtasına gitmekte?

***

Birinci kuşak klasik üniversiteler 1088’de Bolonya ile başladı, bunu Humboldt’un \taçtığı yoldan ilerleyen araştırmaya dayalı \tikinci kuşak üniversiteler izledi. O dönem de kapandı. Bugün ise iyi üniversiteler araştırma temeli üzerinde “projeci” üçüncü kuşağa geçmekteler, projelerini hayata geçiren girişimci yetiştirmekteler.

Türkiye’nin her şehrinde üniversite açmak başka, eğitimde dünya standardını yakalamak başka. Biat kültüründen bilimsel kafaya geçmeden Avrupa Birliği’nde olmak da zaten zor.

Almanya’da, bir dönem Nazi dogmasının altüst ettiği Humboldt, 2. Dünya Savaşı sonrası Doğu’da kalmış. Berlin Duvarı yıkıldıktan sonra kendine gelmeye başlamış. Hataların \t\ten zor düzeldiği yer eğitim. Oradaki hatanın, patlayan bombanın etkisi yarım yüzyılda silinemiyor. Ders almak gerek...