Geçen haftaki yazımı şöyle noktalamıştım: “Evet, tek parti dönemi muradına ermiş, bir ‘aydınlar çevresi’ dağıtılmıştır. Ama onlardan geriye çok değerli bir miras, filizlenme aşamasında bulunan bir gelenek kalmıştır: Bilgiye, bilgilenmenin rehberliğindeki tartışmalar ile ulaşma geleneği. Böyle miraslar, sonradan doğru sahiplenildiğinde, hiçbir karartma girişiminin engelleyemeyeceği, sürekli ışık yuvalarına dönüşür. - Peki, böyle bir sahiplenme gerçekleşti mi? Haftaya birlikte göreceğiz.”\n

Görmeye çalışalım. Ama önce hazır şu ‘bilgiye bilgilenmenin rehberliğindeki tartışmalar ile ulaşma geleneği’nden söz etmişken, ülkemizde eleştirel düşüncenin tanıdığım en büyük ustalarından olan rahmetli Beklan Algan’a bir atıfta bulunmak istiyorum. Tatlı bir söyleşimiz sırasında söz ‘tartışma’ kavramına geldiğinde, şöyle demişti bu tiyatro düşünürü: “Bana öyle geliyor ki, şimdilerde ‘tartışma’ sözcüğünü biraz rastgele kullanır olduk! Bir tartışma merakının olduğu kuşkusuz. Ama henüz sorun kılıfındaki herhangi bir konunun çözümlenmesini bütünüyle tartışmadan beklemek, bana biraz tuhaf ve yetersiz geliyor. Çünkü bana göre, çözüm alternatifleri önce bilginin rehberliğinde ortaya çıkarılmamış bir konunun doğrudan tartışmasına girmek, bir sonuca götürmez. Hatta daha da tehlikelisi, çoğunlukla yanlış bir sonuca götürür!”\n

Bu görüşün daha da açıklığa kavuşması için, Beklan Hoca ile üzerinde durmuş olduğumuz bir konuyu örnek göstermek istiyorum. Diyelim ki, ‘kültürel kimlik’ kavramını biraz –yalnızca ‘biraz’ mı??– ‘sorunlu’ gördük – hep öyle değil miydi? Ya şimdi, hâlâ öyle değil mi?-; o zaman, genel alışkanlık doğrultusunda kavramı hemen tartışma masasına yatırmak, doğru bir yol hazırlığı mıdır? Yoksa bu yola çıkmazdan, yani kavramı tartışma aşamasına geçmezden önce yapılması gereken(ler) şu mudur: Bu tartışmaya kaç kişi niyetli isek, önce hepimizin oturup kendi başına konu ile tanışması, zaten tanışıyorsa, biraz daha iyi, örneğin üzerinde az çok daha sağlam konuşacak kadar tanışması, ‘kültürel kimlik’le ilgili olası ağırlık noktalarını bir kenara not etmesi, bu bağlamda bir tartışmada ne gibi sorular gündeme getirilebilir, bunun ‘gündeminin’ çıkartılması, bütün bu noktalara ilişkin olarak saptanabilecek bilgi eksikliklerinin hangi kaynakların yardımıyla giderilebileceği üzerinde kafa yorulması.\n

Fazla uzatmayarak bir ‘evet’ diyelim – yani evet, bu işin yol haritası budur. Herkesin tartışma masasına çantasında, cebinde, kafasında vb. bu türden malzeme ile gelmesidir. İşte o zaman, ‘kültürel kimlik’ masaya yatırıldığında, sürecin sonunda ortaya, ‘bence’ diye başlayan cümlelerin kısırlığını geride bırakabilen sonuçlar çıkabilir. Bu sonuçlar, ‘kültürel kimlik’ kavramını o anda somutluğa kavuşturamasa bile, ‘doğru’ somutlara götürebilecek yolları gösterebilir.\n

Geçen haftaki yazımda, M. Şehmus Güzel’in ‘Abidin Dino’ kitabından şöyle bir alıntı yapmıştım: “Kimi düşünürün, kimi sözleri ya da çevirisindeki bir yanlış sözcük, ortalığı birbirine katabiliyor. Ankara’nın, sıfırın çok altında, buz kesen gece yarılarında, taksilere binilip, kimin evinde çevrilen kitabın asıl metni varsa, oraya cümbür cemaat gidilip ciltler karıştırılıyor, cümle bulunuyor haklı haksız ayırt ediliyor dostça…” – Evet, buz kesen gece yarılarında üşenilmeden evlerden çıkılıyor, doğru’nun bulunduğu kaynaklara ulaşabilmek için yollara düşülüyor. Yeter ki ‘tartışıyoruz’ derken hiçbir araştırma temeline oturtulmamış ‘bence’lerin tuzağına düşülmesin!\n

Beklan Hoca’nın artık ‘yapılmadığından’ yakındığı, işte buydu. Zaten yapılsa idi, şimdilerde örneğin ortalığa ‘oyuncu’ yerine aslında çoğunlukla bunca ‘oynatılan’, ‘yazar’ yerine çoğunlukla bunca ‘yazıcı’ ya da ‘ressam’ yerine çoğunlukla bunca ‘çizici’ ya da ‘boyacı’ çıkar mıydı?