\n\n\n

Yeni hükümetin “Çevre ve Şehircilik Bakanlığı” için diyorlar ki; “…çok şükür, nihayet çevreyi gözeten bir şehircilik başlıyor.”

Bu yorum, eski TOKİ Başkanı Erdoğan Bayraktar Bakan olmasaydı belki geçerliydi; ancak belli ki Başbakan’ın “başarılı” bulduğu TOKİ uygulamalarına bakıldığında “çevreye duyarsız” şehirciliğin bu kez “bakanlık” himayesine alındığı söylenebilir.

Tabii Bayraktar yeni koltuğuna yerleşirken “TOKİ projelerinde hatalıydık, doğayı ve kentsel değerleri hiçe sayan uygulamalara artık son verilecek” demezse...

Önce ‘planlama’

Peki, bugüne kadarki, tümü tartışma konusu olan TOKİ uygulamaları çevreye ve şehirlere “imar darbesi”ni nasıl indiriyordu?

Sorunun yanıtı, aynı zamanda yeni bakanlığa düşen ivedi görevlerin esasını da oluşturuyor.

Yerleşmelerin çevreye saygılı, doğayı ve kültürü gözeten, kentsel değerleri kollayan bir şehircilik örneği olabilmesinin birinci koşulu, aynı değerlere bağlı “planlama”dır. Ancak, planlamanın, bu sonucu yaratabilmesi için, parsel ya da proje ölçeğinde değil, kentsel ölçekte “bütüncül” sorumlulukla düzenlenmesi gerekir.

TOKİ ise özel yasalarla tanınan ayrıcalıklı imar yetkileriyle, hemen tüm yerleşim kararlarını “kentin genel imar planları”nı gözetmeden, sadece kendi uygulama alanına, ranta dönük yapılaşma kuralları getirerek belirliyor. Böyle olunca da tarım arazilerinde, yeşil alanlarda; dahası kentlerin korunması gereken eski dokularının tam ortasında, devasa bloklarını yükseltmeyi marifet(!) sayıyor...

Şimdi yeni bakanlığın yapması gereken ilk düzenleme, işte bu “çevre ve şehircilikle çelişen” planlama yetkilerini kaldırmak; TOKİ’nin de kentin genel imar düzenine uymasını sağlamak değil midir?

‘Uyumlu’ yapılaşma

Bir yapılaşmanın, kentin doğal ve kültürel kimliğine uymasının ikinci koşulu da yerleşim düzeni, mimari karakter ve peyzaj ile siluet açısından çevresine saygılı olmasının sağlanmasıdır.

TOKİ uygulamalarının bu temel yapılaşma kuralına hiç uymadan, silueti parçalayan ve mimari uyumsuzluğu doruğa çıkaran sonuçlar yaratmasının temel nedeni de bu kurala önem vermemesidir.

Yasal gücünü, ayrıcalıklı imar yetkisinden alan bu uygunsuzluğa son vermek için de Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’na düşen görev, özellikle doğal ve kültürel kimlik alanlarında o bölgeler için öngörülmüş koruma kurallarına uymayı, TOKİ için de zorunlu kılacak bir düzenlemeyi hemen gündeme getirmektir.

Bir doğal alan ya da kentsel bölge “SİT” olmasa bile, aynı yöredeki çevre ve şehircilik ilişkisini çevreden yana kuracak projeler geliştirmek, TOKİ için örnek “kamu sorumluluğu” olmalıdır.

İşte bütün bu koşulları içeren kentleşme politikasını sahiplenebilecek Çevre ve Şehircilik Bakanlığı “hayırlı” olabilir.

Sözün kısası, önceki yıl Bayındırlık ve İskân Bakanlığı’nca düzenlenen “Kentleşme Şûrası”nın sonuçlarını savunacak bir bakanlık bekliyoruz... ama, aynı şûrada sorgulanan TOKİ uygulamaları bu \tkez bakanlık desteğine kavuşursa, ülkede ne\t çevre kalır ne de şehircilik...