28 Kasım 1912’de Osmanlı Devleti’nden ayrılarak bağımsızlığını ilan eden Arnavutluk, I. Dünya Savaşı sürecinde Osmanlı Devleti gibi gizli antlaşmaların paylaşım konusu yapıldı. Savaşı takiben Anadolu ve Arnavutluk ortak kaderi paylaşarak ilhaka yönelik işgallerle karşı karşıya kaldı. TBMM Başkanı Mustafa Kemal Paşa, Anadolu ve Arnavutluk’ta ortak işgalci konumda olan Yunanistan’a karşı Arnavutluk’u ortak cephe olarak değerlendiren bir strateji ile Yunan askeri gücünü bölmeye çalıştı. Bu kapsamda Mustafa Kemal Paşa, İzmir’de ikamet eden Kosova kökenli emekli Erkânı Harp Miralay Selahattin Bey’i, 9 Aralık 1920’de bir talimat ile Arnavutluk’a gönderdi. Selahattin Bey, Arnavutluk’ta Harbiye Nazırı oldu. Ancak Türk-Arnavut işbirliği bununla sınırlı kalmadı. 

ORTAK MÜCADELE

TBMM hükümeti temsilcisi ile Arnavutluk hükümeti temsilcileri arasında imzalanan 12 maddelik bir gizli anlaşma ile Arnavutluk’a askeri destek ve yardım programa bağlandı.

TBMM Hükümeti ile Arnavutluk Hükümeti arasında imzalanan ve Yunan kaynaklarından bularak ilk defa yayımladığımız 12 maddelik gizli anlaşmanın her iki ülkenin bağımsızlığı için öngörülen altı maddesi Yunanistan’a karşı ortak mücadeleyi kapsıyordu: 

1- TBMM, Arnavutluk’un milli hedeflerine ulaşması için gerekli olan maddi ve manevi desteği sağlayacaktır.

2- TBMM, Türk devletinde görevli Arnavut kökenli asker ve memurların Arnavut devletinde hizmet edeceğini kabul ve taahhüt eder.

3- Arnavutluk Hükümeti, bir yıl veya daha az bir sürede üç tümenden oluşacak bir orduyu teşkil etmeyi üstlenir.

4- Ankara Hükümeti’nin Milli Savunma Bakanlığı heyeti, bahse konu birliğin eğitimi için askeri bir heyet göndermeyi taahhüt eder.

5- Arnavutluk Hükümeti, bu tümenlerden birini Sırp, diğerini Yunanistan sınırlarına konuşlandırmayı, üçüncüsünü de iç güvenlik için kullanmayı kabul eder.

6- Arnavutluk Hükümeti, çeteler teşkil ederek bunları Yunan topraklarına göndermeyi taahhüt eder.

Arnavutlar, Türkiye’den aldıkları destek ve heyecanla Yunanistan’a karşı kararlı mücadeleye devam ettiği için Yunanlar da Mustafa Kemal Paşa’nın öngördüğü gibi kuvvetlerinin bir bölümünü Arnavutluk sınırında tutmak mecburiyetinde kaldı. Nitekim Trikupis, Arnavutların direnişi üzerine Yunanistan’ın bir tümenini çekmesi sonucu Batı Anadolu’da Yunan cephesinin zayıfladığını belirtti. Türk basını da Arnavutluk mücadelesini sempatiyle takip etti. A. Yeni Gün gazetesi, Arnavutluk sınırındaki faaliyetleri 29 Mayıs 1921 günü “Arnavudluk Kuvayı Milliyesi Yunan Hududlarında” başlığı ile okuyucularına duyurdu.  

Yunan basını Arnavutluk’ta direniş için çalışanları Mustafa Kemal Paşa ile ilişkilendirerek sivilleri “Kemaliyet memurları”, askerleri de “Kemal zabitleri” olarak adlandırdı. Arnavutluk Hükümeti, Yunan sınırına yedi bin asker daha sevk etti. Türk ordusu, Mustafa Kemal Paşa’nın direktifi ile Sakarya Nehri’nin doğusuna çekilip savaşa hazırlanırken Arnavutluk Hükümeti’nin de seferberlik ilanıyla 15 yaşından 40 yaşına kadar olan bütün Arnavutları silah altına çağırdığı haberi 31 Temmuz 1921 günü Türk basınına yansıdı. Sakarya Savaşı başladığında ise Arnavutlar, Epir ve Adriyatik’teki hakları için tekrar Yunan hududunda teyakkuza geçerek cepheyi kuvvetli tuttu.

STRATEJİNİN BAŞARISI

Sakarya zaferinin Türk ordusu tarafından kazanılacağı kesinleştiğinde İngiltere, Yunanistan’ın Arnavutluk’taki işgal ve iddialarından vazgeçtiğini açıkladı. Gerekçesi, Arnavutluk sınırındaki Yunan kuvvetlerinin de Anadolu’ya gönderilmesi ve Anadolu’daki Yunan işgalinin kalıcı hale gelmesiydi. Yunanistan, İngiltere’nin bu kararına direnemedi ve Arnavutluk’taki işgaline son vermek zorunda kaldı. Dolayısıyla Arnavutluk’un Yunan işgalinden kurtulması, yüz yıl önce bugün (19 Eylül 1921) “Gazi” unvanı ve “Mareşal” rütbesi alan Mustafa Kemal Paşa’nın uyguladığı stratejinin başarısı ve Sakarya zaferinin sonucuydu. 

DOÇ. DR. HALİL ÖZCAN

Kaynakça:

Halil ÖZCAN, Atatürk Dönemi Türkiye Arnavutluk İlişkileri (1920-1938), Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara, 2011.

Halil ÖZCAN, “TBMM Hükümeti ile Arnavutluk Hükümeti Arasında İmzalanan Gizli Anlaşmanın Sebep ve Sonuçları”, İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 4, Sayı 2, 2017, (s.119-157).