Dünyada kriz söylentileri duyulduğunda, Türkiye’de de krize karşı önlem paketi hazırlansın önerileri gündeme geldi. Bazıları belki diğer ülkelere öykünerek, gelişmiş ülkeler bile önlem alıyor, paket hazırlıyor, bizim de bir kriz paketimiz olsun isteği ile paket önerisinde bulundu. Kimileri, bir kriz paketi hazırlanır uygulanırsa krizi daha hafif atlatma umuduna kapıldı. Herkesin öneride bulunduğu bir dönemde, bizden de bir ses çıksın, suskun kalmayalım düşüncesiyle paket hazırlanması dilekleri de oldu. Hangi güdü ile olursa olsun, Türkiye’de de ekonomik kriz ve ekonomik kriz paketi uzun süredir konuşuluyor, tartışılıyor.

Krizin Türkiye’yi diğer ülkeler kadar etkilemeyeceği görüşünde olanlar, “hamdolsun” ile geçiştirilebileceği düşüncesinde olanlar var; paket hazırlanmasında geç kalındığını savunanlar var; paketin parça parça dağınık değil bir bütün halinde uygulanmasını önerenler var; IMF ile anlaşmadan, onayını almadan ekonomik paket uygulanamayacağı öngörüsünde bulunanlar var; IMF ile anlaşmanın Türkiye’yi uzun sürede kısa döngülere sürükleyeceğini, krizden çıkışı zorlaştıracağını ileri sürenler var. Bu arada tıpkı HIV virüsünün, radyasyonun Türk’ü etkilemeyeceği iddiasına benzer, “ekonomiye bir şey olmaz, ekonomi taş gibi”, beton gibi diyen üstatlara da rastlanıyor.

Bazı iktisatçılarla birlikte, Türkiye’de cari açık, dış borç, sıcak para ile pompalanan saadet zincirinin yanıltıcı olduğunu, kamuoyunun kandırıldığını, dünyada bir kriz yaşanmasa bile Türkiye’de saadet zincirinin kopacağını savunmaya çalıştım. Türkiye’nin, dünyada ekonomik kriz olmasa bile, en azından ekonomik durgunluğa, bazı derecelendirme kuruluşlarının yeni yeni görmeye başladıkları resesyona gireceği öngörüsünü bir grup iktisatçı ile paylaştım. Türkiye, yurtdışından ekonomik kriz ithal etmemiştir. Dünyadaki ekonomik kriz, Türkiye’de yaşanması kaçınılmaz olan krizi daha da şiddetlendirmektedir. Yalnız dünyadaki ekonomik kriz, “Türkiye krizi dışarıdan ithal ediyor” özrüne sığınmaya olanak vermiş, izlenen politikaların doğurduğu krizi gizlemiş, alalamıştır.

Türkiye, ciddi, etkili bir ekonomik paketi hazırlayamaz ve uygulayamaz. Ciddi, kapsamlı bir program hazırlayıp uygulamak, beceri, sağlıklı öngörü gerektirir. Beceri eksikliği, bu konuda en büyük engel, handikaptır. Ayrıca sık sık yinelendiği gibi, yıllardır izlenen politikalar sonucu Türkiye’nin ekonomik manevra kabiliyeti zayıflamıştır. Dış borcu fazla, stratejik ithalat oranı yüksek, enerji, temel girdiler ve sermaye malları açısından dışarıya bağımlı, ihracat ile enerji ve ara malı ithalatını dahi karşılayamayan, faiz dışı fazlası ödediği faizler için yeterli olmayan, ekonomide yapısal değişim doğuracak yatırımları yapmamış, gerçekte kaliteli işgücü de yetersiz olan bir ekonominin, kapsamlı, etkili bir program uygulaması olanaksızdır. Ancak göstermelik paketler hazırlanır, uygulaması ile de kriz hafifletilemez, kısa sürede de atlatılamaz. Ayrıca paket veya programlarla belirli kişi ya da gruplara çıkar fırsatı da yaratılabilir.

Türkiye IMF’nin kılavuzluğu ile, özellikle 1980 sonrası izlediği politikalarla, göstermelik kriz paketleriyle günü kurtarmaya yarayan palyatif önlemlerle sorunlarını çözemez; tersine gelişmelerin de kanıtladığı gibi sorunlarını ağırlaştırır, mevcut kısırdöngüleri daha da pekiştirir.

Türkiye’nin öncelikle IMF’nin, Avrupa Birliği’nin özellikle Gümrük Birliği’nin boyunduruğundan, beceri düzeyi düşük ve etik değerleri gözardı eden iktidarlardan kurtulması gerekir. Bu temel koşul sağlanmadan, “ciddi kalkınma planı yapalım; enerji başta olmak üzere stratejik sektörleri kamunun mülkiyetine, denetimine verelim; sınainin yapısını değiştirecek yatırım projeleri uygulayalım” önerileri, sadece birer iyi niyet ifadesi, özlem olarak kalır. Kaldı ki yeni bir plan uygulamak, sınaileşme stratejisi izlemek, beceri, özveri, direnç, etik değerlere bağlılık, liderlik nitelikleri de olan yöneticileri gerektirir. Başarıyı belirleyici bu eksik giderilmeden yapılacak uygulama, kaynak savurganlığına, hayal kırıklığına da neden olabilir. Kaliteli insan öğesi içermeyen paketler, göstermelik olarak kalmaya mahkûmdur.