Ekonomide gözlemlemeler sınırlı, varsayımlar gerçekçi değilse, gözlemlemelere, varsayımlara dayanılarak geliştirilen kuramsal modeller, yeterince irdelenmemiş, test edilmemişse, analize subjektif, ideolojik olarak nitelendirilebilecek öğeler de katılmışsa, sonuçta kuramsal modeller ekonomik hayatın gerçekleri karşısında çöküyor; olaylar açıklanamıyor, öngörüler gerçekleşmiyor.
İddialı savlar olacak ama klasik makro iktisat teorisi, 1929 krizi, neoklasik-neoliberal olarak nitelendirilen kuram, hatta yeni neoklasik sentez, 2007 yılında başlayan krizle çökmüştür. Eğer bir kuram, bir ekonomik model olayın nedenlerini açıklayamıyor, öngörüleri gerçekleşmiyor, çözüm önerileri getiremiyor ya da önerileri sorunu çözemiyorsa, o model çökmüş olarak nitelendirilebilir.
1980 sonrası ABD’de Reagan, İngiltere’de Thatcher tarafından uygulamasına başlanan neoliberal-neoklasik politikanın ana hatları şöyle özetlenebilir:
* Ekonominin en önemli sorunu enflasyondur. Enflasyon, yanlış kararlara, dolayısıyla kaynak israfına yol açmakta, nispi fiyatlar gelir dağılımını bozmakta, ekonomide tasarruf düzeyini düşürmekte, sürekli fiyat artışı beklentisi yaratmakta, faizleri yükseltmekte, kamu kesimi finansman açıklarını büyütmekte, en azından bir orta vadede ekonominin büyüme hızını yavaşlatmaktadır.
* Ekonomide fiyat istikrarı sağlandığında, fiyat istikrarı ekonomik büyüme üzerinde pozitif, olumlu etki yapar.
* Fiyat istikrarı, ekonomi politikasının diğer amaçları olan, hızlı büyüme, finansal istikrar, tam istihdam ve dış ödemelerde dengeyi de sağlar.
* Fiyat istikrarının sağlanabilmesi, kaynak kullanımında savurganlığın azaltılması, kaynakların etkin ve verimli kullanılabilmesi için devlet küçültülmeli, kamu harcamaları azaltılmalı, devletin ekonomiye müdahalesi sınırlandırılmalıdır.
* Kamu kesimi finansman açığını azaltmak, ekonomide kaynak kullanımında etkinliği artırabilmek için özelleştirmeler hızlandırılmalıdır.
* Ekonomide üretimi artırmak için, teşvikler uygulanmalı, gelir ve servet üzerindeki vergiler hafifletilmelidir.
* Ekonomide istikrarı sağlamak açısından para politikası etkili araçtır. Para politikası, kısa vadeli faiz oranlarını etkileyerek ekonomiyi yönlendirir. Kısa vadeli faiz oranları, para politikasının etkinliği, ekonomiye yansımasında yeterli araçtır.
* Para politikası yürütücüsü merkez bankalarının temel amacı fiyat istikrarını sağlamak olmalıdır. Bu açıdan başarı için merkez bankalarının bağımsızlığı, temel yönetişim ilkesi olmalıdır.
* Fiyat istikrarının sağlanması, ekonomik istikrarın sağlanması için yeterlidir.
* Parasal istikrar ile birlikte finansal istikrarın sağlanması, krizleri önlemede yeterlidir. Finansal istikrar için finans kurumlarının sağlıklı bir yapıya sahip olmaları, bireysel olarak mikro düzeyde basiretli yönetim ve denetim gereklidir.
Neoliberal kuramın, rasyonel beklentiler ve yeni Keynesçi yaklaşımın öğeleri ile uyumlaştırılması, yeni neoklasik sentez olarak nitelendirilmiştir.
2007 yılı sonlarından itibaren yaşanan ekonomik durgunluk ya da kriz, neoliberal olarak nitelendirilebilecek ekonomistlerin dahi kabul edebileceği şu gerçekleri ortaya koymuştur:
* Düşük ve istikrarlı bir enflasyon, ekonomik ve finansal istikrar için yeterli değildir. Düşük büyüme hızı, artan işsizlik, finansal kriz, bu yetersizliğin kanıtlarıdır.
* Ekonomide yalnız kısa süreli faiz oranlarını kontrol etmekle üretim, yatırım, tüketim ve dış ödemeler dengesi üzerinde etkili olunamamaktadır. Kısa süreli faiz oranları, ekonomiyi yönlendirmede etkili bir araç değildir.
* Finansal kriz önlenemediğinden bazı merkez bankaları, geleneksel para politikası araçları arasında yer almayan göreneksel olmayan banka, şirket kurtarma operasyonlarını görüşme gereğini duymuşlardır.
* Parasal genişleme, reel faizlerde düşüş, tüketim ve yatırım kararları üzerinde etkili olamamış, ekonomiyi canlandıramamıştır.
* Ekonomik durgunluğun giderilmesi, finansal krizin getirdiği enkazı temizlemek yalnız para politikası ile olanaklı değildir.
* Finans sektörüne, sadece mikro düzeyde sağgörülü bakış yeterli olmayıp finansal istikrar için makro perspektifli sağgörülü bir denetim ve gözetim gereklidir. Neoklasik kuramın, modelin yukarıda belirtilen yetersizlikleri ekonomide yeni bir yaklaşımı gerekli kılmaktadır.