Türkiye giderek gerilen bir fay hattının üzerindedir. Laikler ile İslamcılar arasında süregelen ve son on yılda şiddetlenen toplumun geleceğini oluşturma mücadelesi, Kürt milliyetçi hareketi, Alevilerin inanç hürriyeti talep etmeleri ve nihayet toplumda artan gelir dağılımı bozukluğu bu gerilimin öğelerini oluşturuyor. Kürt sorunu diğer gerilimlerden bağımsız olmamakla birlikte asıl enerjisini milliyetçilikten alan bir sorundur. Diğer gerilimler ise, temelde laik-ilerici politik akım ile İslamcı-gelenekçi politik akım arasında oluşmuş ana fay hattına bağlıdırlar.

Laik ve ilerici gruplar ile İslamcı gruplar arasında olan mücadele yeni değildir, bu mücadele Osmanlı devrinde reformlar yapılması ile başladı, Atatürk ve arkadaşlarının devrim niteliğindeki reformları ile keskinleşti ve nihayet demokrasiye geçişle birlikte su yüzüne çıktı. Günümüzde geleneksel kültür ve kurumlara dönüş ve bu öğeler üzerinden yeni bir Türkiye oluşturmak isteyen politik akım iktidardadır.

Kültür faktörü

Gelişmeyi, demokratikleşme, ekonomik gelişme ve sosyal adaletin sağlanması olarak tarif edersek; gelişmeyi veya durağanlığı belirleyen en önemli faktör kültürdür. Toplumların kültürleri onların kaderini belirler. Burada verilebilecek bir örnek Ortadoğu toplumlarıdır. Bu toplumların tamamı -petrol gelirlerinin yarattığı geçici refahı bir yana bırakırsak- durağan, krizler içinde yaşayan; özetle başarısız ve ne yazık ki görülebilen zaman dilimi içinde başarısız olmaya devam edecek toplumlardır. Bu kısa yazı içinde bu toplumları başarısız yapan kültür öğelerini analiz etme olanağı yok; ancak açıktır ki başarısızlığın kaynağı kültürleridir.

Büyük Atatürk ve arkadaşları şüphe yok ki Osmanlı Devleti’nin problemleri üzerine kafa yordular, aydınlanma ve teknoloji ile ileri giden Avrupa milletlerini gözlemlediler. Sonunda dünyaya, hayata, sanata, bilime değer veren bir kültür yaratmaya çalıştılar. Başarıları açıktır. Anadolu 1920’li yıllarda fakir ve ihmal edilmiş bir bölge idi, ticaret, zanaat ve tarımsal üretimde önemli bir yeri olan Hıristiyanlar gitmişlerdi, sonu gelmez savaşlarda gençlerin en az yarısı telef olmuştu. Eğer Türkiye bu şartlarda başlayarak halkının çoğunluğu Müslüman ve başarılı olan tek ülke haline geldi ise bu büyük Atatürk’ün yaptığı kültür devriminin sonucudur.

İslami kurallara \t\tdayalı yönetim

Toplumlardaki gerilimlerin nasıl sonuç vereceğini tahmin etmek zordur. Güney Amerika ülkelerinden İran’a kadar bir dizi ülkede gerilimler popülist-otokratik yönetim ve durağan bir ekonomi ile sonuçlandı. Türkiye’ye daha yakın İran’a baktığımızda, seçimlerin ve parlamentonun olduğu ancak İslami kurallara dayalı ve otokratik bir yönetim görüyoruz. Türkiye’de de benzer bir oluşum gelişebilir. Bu oluşum sanat ve bilimin dizginlenmesi, toplumun geleneksel kültürün öğeleri ile kontrol altında tutulması ile sonuçlanacaktır. İran örneğinde böyle bir rejimin başarısız olduğu görülüyor ve çok uzun olmayan bir süre içinde değişmesi bekleniyor. Ancak İran gibi zengin bir tarih ve kültüre sahip bir ülke bu rejimin negatif etkilerini daha uzun bir süre taşıyacaktır.

Kanaatimizce Türkiye için olasılığı yüksek olan sonuç gelişme ve modernleşmenin devam etmesidir. Tabiidir ki bu olasılık için gayret göstermek gerekiyor. Demokratik kurumları güçlendirmek öncelikli görevdir. Çağdaş demokrasi, çağdaş hukuku uygulayan bir yargı, bilime sanata önem veren bir eğitim ve meritokrasiye dayalı, yolsuzluğun suç olduğu bir devlet yönetimi oluşursa bu unsurlar büyük Atatürk’ün başlattığı kültürel dönüşümü bütün topluma yayar ve toplumun gelişmesinin motoru olurlar. Bu başarılabilirse çok uzun olmayan bir süre içinde Türk devrimini geriye döndürme gayretleri marjinal hale gelir.