İran Devrim Muhafızları’na bağlı Kudüs Gücü Komutanı General Kasım Süleymani ve Haşdi Şabi Genel Komutan Yardımcısı Ebu Mehdi el Mühendis, Irak’ın başkenti Bağdat’ta, ABD tarafından öldürüldü. Süleymani’nin, İran devleti, ordusu ve toplumundaki saygınlığı, simgesel önemi düşünülürse, ABD Başkanı Donald Trump’ın emriyle yapılan saldırı, ABD - İran ilişkilerini daha da germenin ötesinde, tüm Ortadoğu’da gerilimi tırmandıracak. Muhtemel gelişmeleri şöyle sıralayabiliriz.
Birincisi, İran, bu saldırıya yerinde, zamanında, dozunda yanıt verecektir. Aksi halde, bölgedeki itibarı, caydırıcılığı, müttefikleri nezdindeki ağırlığı, devlet olarak iddiası zaafa uğrar. O nedenle mutlaka intikam alacaktır. Suriye, Irak’taki Şii güçler ve Lübnan Hizbullahı da İran’la birlikte hareket edecektir. İran istihbaratının sadece bölgede değil, tüm dünyada eylem yapabilecek kabiliyet ve deneyime sahip olduğu dikkate alınırsa, ABD’nin yalnızca Ortadoğu’da değil, tüm dünyada tedirgin olacağı bir döneme girildiği söylenebilir.
İkincisi, İsrail, Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri ne kadar sevinse de Çin ve Rusya’nın tarafları sağduyulu, sakin olmaya davet etmesi önemlidir. ABD ve İran arasında Ortadoğu’da vekâleten yürütülen savaşlar, doğrudan sıcak çatışmaya dönüşmez. Ancak Süleymani’nin öldürülmesi, iki devlet arasında doğrudan çatışma öncesindeki aşamadır. ABD, İran’ı hata yapmaya, çılgınca bir adım atmaya zorlasa da İran ABD’nin bu oyununa gelmez.
Üçüncüsü, ABD’de Demokrat Partili bazı siyasetçiler, ilk yorumlarında, Süleymani’nin öldürülmesinin, ABD yurttaşlarını, askerlerini, diplomatlarını hedef haline getirdiğini, tehlikeye attığını, bölgede gerilimi daha da tırmandırdığını, İran’la yaşanan sorunların çözümünü zorlaştırdığını belirtmişlerdir. Trump’ın, ABD Kongresi’ne danışmadan, Kongre’nin onayını almadan bu emri vermesini de eleştirmişlerdir.
Trump’ın başkanlık hesabı
Dördüncüsü, ABD, 2003’te işgal ettiği Irak’tan 2011’de çekilse de, halen 9 askeri üs ve 5 bin askerle Irak’tadır. Süleymani’nin öldürülmesi, Irak’ın iç siyasetini de etkileyecektir. Çünkü Irak’ta en fazla nüfuzu olan iki devlet ABD ve İran’dır. Ayrıca ABD, yıllardır Ortadoğu’da etnik ve mezhep temelli çatışmalar çıkarmak istemektedir. Bu bağlamda Sünni - Şii, Arap - Fars gerilimini tırmandırmak, ABD’nin öncelikleri arasındadır.
Beşincisi, İran’da her ne kadar ekonomik sorunlar, toplumsal huzursuzluk, işsizlik, hayat pahalılığı, yoksulluk, rejimin baskıları olsa da, bu cinayet, halkın rejime yönelik kızgınlığını geri plana itecek, rejime desteği artıracaktır. Zaten yüksek olan ABD karşıtlığı daha da artacaktır.
Altıncısı, ABD Başkanı Trump, 2019’da IŞİD terör örgütünün lideri Ebu Bekir el Bağdadi’nin öldürülmesinin ardından, 2020 başında Süleymani’nin öldürülmesini de, bu yıl yapılacak başkanlık seçimlerinde dış politika başarısı olarak sunmaya çalışacaktır. Yani, Süleymani cinayeti, ABD başkanlık seçimleriyle de yakından ilgilidir.
Kısacası, önümüzdeki günlerde ABD - İran gerilimi ve Ortadoğu’da tansiyon daha da yükselecektir.
