İskoçya bugün bağımsızlık referandumu için sandık başına gidiyor. Anketlere göre durum yarı yarıya. Birleşik Krallık’ın birliği bıçak sırtında. Sonucu kararsızlar belirleyecek

Referandum öncesinde Glasgow kentinde her iki tarafın da gösterileri vardı. Turistleri İskoç gelenekleriyle “buluşturan” Ed ve Sandy, bağımsızlık yanlısı. Referandum için hazırlanan özel kekler ilgi görüyor.

Dünya tarihi farklı ulusların “birlik” kurmasının ne denli zorlu süreçler olduğunun ıspatı. Peki ya “ayrılmak”? Hele gırtlak gırtlağa filan gelmemişseniz… Bir arada yaşanabilmekteyse, neden ve nasıl? Bugün özerklikle yetinmeyip bağımsızlık için sandığa giden İskoçlar yanıtı belirleyecek.
Birleşik Krallık’ın başkenti Londra’da buraya, İskoç başkenti Edinburg’a ahalinin “Sizi seviyoruz, biz bir aileyiz, gitmeyin” temalı gösterilerin haberleri ulaşırken dramatik bir hava var. Tam ortadan yarılmış vaziyette İskoçlar. Aileleri, karıkocaları dahi bölen bir hissiyat yüklü İskoçya. 307 yıllık tarihi birliği bozarak kendi kaderini tayin hakkını savunan “Bağımsızlığa Evet” kampı tutkulu.
“Birlikte Daha İyi” şiarını benimseyen “Hayır” kampı ise daha sessiz. İki taraf da pozisyonlarını temelde “ekonomik rasyonalite” üzerinde sunarken sonucu psikoloji belirleyecek. “Evet” cephesinde “kendi kaderini tayin hakkı” üzerinden ılımlı tabir edilebilecek bir “milliyetçilik”; “Hayır” cephesinde “birlik ruhuyla” barışıklık hissiyatı öne çıkıyor.

Puan farkı çok az
Anketler iki cepheyi atbaşı gösteriyor. Daily Telegraph’ta yayımlanan Opinium, Scotsman’da yayımlanan ICM ve Daily Mail’deki Survation anketlerinde kararsızlar dahil edildiğinde “Hayır” kampı ortalama yüzde 52’ye 48 önde. Hafta sonunda Panelbase ve ICM, yüzde 9’luk kararsızlarla birlikte “Evet” kampını önde göstermişti. Kayıtlı 4.1 milyon seçmen var ve sonucu 500 binden az kararsızlar belirleyecek.

‘İnsanlar değişim istiyor’
Muhafazakâr Partili Başbakan David Cameron, koalisyon ortağı Liberal Demokrat Parti lideri Nick Clegg ile ana muhalefetteki İşçi Partisi’nin lideri Ed Miliband’ın Daily Record’da yayımlanan son dakika “yemini” işe yarayacak mı? Üç lider, İskoçların ülkenin geri kalanından fazla kamu harcaması yapabilmesini içeren İskoç parlamentosu, yani Holyrood’a daha fazla yetki sunan bir anlaşma sundu. Ancak bu durumu Londra’nın İskoçya’yı yitirme korkusuna yoranlar da, “Hayır” çıkarsa yeminin tutulmayacağını düşünenler de az değil. İskoç Milliyetçi Partisi ve lideri Alex Salmond İskoçya’nın çok daha adil ve zengin bir ülke inşa edebileceği temasını işliyor.
Londra’nın özelleştirilen sağlık sisteminin dışında bir sistem, bedava yüksek eğitimin sürdürülmesi, “çalışmaya değecek” bir emeklilik sistemi, küçük işletmelerin desteklenmesi, yeşil ekonomi, sosyal adalet “Bağımsızlık” kampının temel argümanları.

‘Evet’çilerle ‘Hayır’cılar
İskoçya’nın 1997’deki yetki devriyle kurulan özerk parlamentosu, modern mimarisiyle Edinburgh’un tarihi taş binalarının zıddı. Önünde ziyaretçilerin “gözdesi” Ed Hastings ve eşi Sandy duruyor. Geleneksel İskoç kıyafetlerine bürünmüşler. Ed üzerine “Evet”(Aye) yazılmış İskoç bayrağındaki St. Andrews haçı desenli kalkanla “Hayır” destekçileriyle gülerek konuşuyor, birlikte fotoğraf çektiriyorlar. Kraliyet posta hizmetlerinde uzun yıllar çalışmış, sekiz yıldır turistleri İskoç gelenekleriyle “buluşturan” Ed, “Ülkemizi geri istiyoruz” diyor. “Ama aynı adayı paylaşıyorsunuz. Bunca yıldır birliktesiniz. Parçalanmak niye” diye sorduğumda, “Ne kadar Britanyalıyım dersen o kadar az İskoçyalı olursun” yanıtını veriyor. Britanya liderlerinin son dakika vaatleri için “Yeni mi akıllarına geldi” diye soruyor ve ekliyor: “Biz daha eşitlikçi bir toplum istiyoruz, kendi anayasamızı istiyoruz. Petrol zenginiyiz, ama kendi kaynaklarımızı kontrol edemiyoruz. Bakın Norveç’e neler başardılar.” Eşi Sandy atılıyor: “Bağımsızlığın İskoçya’nın bütün sorunlarını çözmesi gerekmiyor, ama bizlere çözüm çabası için güç verecek.”

‘İngilizler kötü düşünmesinler’
“Evet” destekçileri İskoçya’nın ihtiyaçlarının farklı olduğunu anlatıyorlar. Holyrood’a inen Canongate caddesindeki tezgâhında hediyelik eşyalar satan 35 yaşındaki Helen, “Evet diyeceğim. Artık kendi halkımızla güçlü olmanın zamanı geldi” diyor. Hemen ekliyor:
“Bunun İngiliz karşıtlığıyla ilgisi yok. Kendi kaderini tayinle alakalı. İngilizlerde de kötü duygular bırakmak istemiyoruz.”
Edinburgh kalesine bakan Princes caddesinde el ilanları dağıtan 25 yaşındaki Colin Storrier’e göre, “Londra çok korkuyor. İskoçya’yı bırakmak istemiyorlar. Çok fazla borçları var. Ve enerji kaynağından olacaklar.” İskoçyayı ziyaret eden Başbakan Cameron’ı “Bankacılarla, şirket yöneticileriyle görüşüyor, ama sokaktaki insanla değil” diye eleştiriyor, “Ama biz artık yaşananları BBC’den izlemiyoruz. Twitterımız var, Facebookumuz var” diyor. Kampanya çıkartmalarından alan 26 yaşındaki Keitlin gördüğü manzarayı, “Annem İngiliz ama o da ‘Evet’ oyu vereceğini söylüyor” sözleriyle açıklıyor.

‘Birlikte mutluyuz’
“Birlikte Daha İyi” kampına meyleden 28 yaşındaki Justin ise kararını sandıkta verecek. “Gönlümde yatan ‘evet’ demek, fakat mantığım farklı işliyor” diye izah ediyor. Birlikten ayrılmanın ekonomik bedelleri olacağını düşünüyor.
36 yaşındaki William Stevens da aynı görüşte: “Birleşik Krallık içinde diğerleriyle olmaktan mutluyuz. Ben İskoçum ve ben Britanyalıyım. Britanya pasaportum var sorunumuz da yoksa niye” diye soruyor. 33 yaşındaki Geoff da “Her zaman kendimi Britanyalı gördüm. İngiliz bir ailem var. İnsanların Westminster’den bezdiği ortada. Fakat İskoçya için en iyisini isterim” diyor.

NOTLAR...
? Bağımsızlık referandumuna 4.1 milyon kayıtlı seçmen katılacak. 16 yaş ve üstü oy kullanabiliyor.
? Edinburgh’daki gazetecilerin referandum için gözdesi Dundas caddesindeki Cuckoo’nun fırını. Birlik yanlıları için “Union Jack” bayraklı, bağımsızlık yanlıları için İskoç bayraklı kararsızlar için soru işaretli kekleri referandumun “tadı”…
? İskoçya “bağımsız” olursa monarşiyle bağını kopartmayacak. Kraliçe 2. Elizabeth’in son dakikada İskoçlara “dikkatli karar verin” demesi milliyetçileri rahatsız etmiş. Kraliçenin Edinburgh’daki Balmoral rezidansında bugün vereceği yıllık balo referandum sonrasına bırakıldı. “Kutlanacak” bir şey olacak mı, belirsiz…
? Bağımsızık çıkarsa birliği simgeleyen “Union Jack” bayrağının ne olacağı meçhul.
? Ünlü İskoçlar da saflarını belirlemiş. Herry Potter’ın yazarı JK Rowling hayır kampanyasına 1 milyon pound bağışlamış. Bob Geldof da İskoçlara ayrılmayın mesajı verdi. Sean Connery “Evet” kampında ama vergi ödememek için oy kullanmaması tepki yarattı.