Sevgili Nilgün Cerrahoğlu dünkü yazısında, katıldığı Bilgi Üniversitesi ve İtalyan RESET Vakfı’nın düzenlediği İstanbul seminerlerinde konuşan eski İtalya Başbakanı Giuliano Amato’nun ünlü İtalyan Marksist düşünür Antonio Gramsci’ye ait olan “kültürel hegemonya” sürecine ilişkin olarak söylediklerinin altını çizmiş.

Şöyle diyor Amato: “Gramsci türü ‘kültürel hegemonya’ uygulandığında, ötekilerin alanı doğrudan cebir kullanmak yoluyla değil, baskı koymak suretiyle daraltılır. Böyle bir toplumda yurttaşların aynı düşünce, görüş, inanç ve değerleri paylaşması için gereken koşullar yaratılır. Karşıt fikir ya da muhalif düşünceye zaten artık yer kalmadığı için yasanın zorlayıcılığına hacet kalmaz. Bireye saygının silindiği böyle bir toplum... despot bir toplumdur!”

***

Türkiye, uzunca bir süredir bu süreci yaşıyor. Süreci tek başına AKP iktidarına mal etmek Demokrat Parti’den başlayarak Adalet Partisi, Anavatan Partisi, Doğruyol Partisi gibi bu sürecin hızlanması için ellerinden geleni yapmış olan “muhafazakâr” partilere haksızlık olur. Ne var ki bu partiler sürecin işlemesi doğrultusunda yöntem olarak büyük ölçüde “saman altından su yürütmeyi” benimsemişlerken, AKP varmak istediği hedefi hiçbir soruya, kuşkuya yer vermeyecek açıklıkta ortaya koyuyor.

Başbakan ve öbür AKP sözcüleri eğitim sistemimizde yasalaşan 4+4+4 uygulamasının özünde İmam Hatip ortaokullarının açılmasına olanak veren bir çözüm olduğunu söylüyorlar. Başbakan, “dindar nesiller” yetiştirmek özlemini açıklıyor, bir ara dili sürçüp “tek devlet, tek millet, tek din” diyor.

Eğri oturup doğru konuşalım, Türkiye’de “din polisi” benzeri bir zorlama gücü yok, Afyon Valisi’nin koyduğu “içki yasağı” gibi dayatmalar ülke genelinde oldukça sınırlı. Çünkü toplum bu tür “devlet” zorlamalarına, dayatmalarına, yasaklamalarına gereksinim göstermeyecek ölçüde bir dinsel-kültürel hegemonya altında yaşamaya hazır!

***

Türkiye’nin kendine özgü bir sosyoekonomik-kültürel yapısı var. Ülke genelinde ekonomik altyapıyı çok büyük ölçüde kapitalist üretim ilişkileri oluşturuyor. Fakat bu üretim ilişkileri üzerinde yükselen üstyapı özellikle İç, Doğu ve Güneydoğu’da Batı toplumlarında görülen klasik gelişmenin tersine kendi üstyapısını yaratamıyor. Kapitalizm öncesi/feodal üstyapı kapitalist altyapının üzerine bir tencere kapağı gibi oturuyor.

Anadolu’daki bu tencere-kapak ilişkisi kapak lehine gelişiyor. Bu durumda din polisine de, “resmi” dayatmalara da gerek kalmıyor, çünkü dozu giderek artan “mahalle baskısı” bu işlevi layıkıyla yerine getiriyor.

Gelişmeler, son zamanlara kadar AKP’yi “demokrasi” adına destekleyen Ahmet Altan’ı da endişelendirmiş. 8 Mayıs 2012 tarihli Taraf’ta “Eğer böyle durumlarda baştan kuvvetli ve etkileyici bir şekilde karşınızdakini uyaramaz ve onu durduramazsanız, sonra iş hiç kimsenin durduramayacağı bir yere varır” dedikten sonra şunları yazıyor: “Başta AKP yönetimi, tabanı, medyası olmak üzere herkes susarsa, bu gidişe engel olmazsa, uyarmazsa, durdurmazsa öylesine korkunç biçimde çarparız ki, tarihimizde bir eşine rastlanılmamış bir hercümerç yaşarız. Laikliği terk etmeye kalkan bir Türkiye, sadece bölgenin değil dünyanın dengelerini altüst eder.” Soruyor: “Bunun sonuçlarını tahmin edemiyor musunuz gerçekten? Gördüğünüz şey sizi ürpertmiyor mu?”

***

Durum böyle, gidiş vahim. Türkiye’yi kaçınılmaz bir çatışma bekliyor. Bakalım bu çatışmadan kültürel hegemonyayı amaçları yolunda bir basamak olarak değerlendiren siyasal İslamcılar mı yoksa laikliği demokrasinin olmazsa olmaz önkoşulu gören laik kesimler mi galip çıkacak?

Göreceğiz.

\n\n