Okurlarımızdan sık sık gelen sorulardan birisi Ombudsman sözcüğünün Türkçede karşılığının neden Okur Temsilcisi olduğudur. Haklılar. Bu birebir bir çeviri değil. İsveç dilinde “aracı” anlamına gelen “Ombuds” sözcüğü İngilizce “kişi” anlamına gelen “man” ile birleştirilerek oluşturulmuş bir sözcük. Denetçi, temsilci, aracı, hakem denebilir. Türkçede kamuda “Kamu Denetçisi”, medyada Okur Temsilcisi tanımları genel kabul gördü ve kullanılıyor. Yine de Ombudsman, okurların avukatı anlamına gelmiyor. Daha çok okurların eleştirilerini, dileklerini aktaran kişi konumundadır. Kuşkusuz görevi okur eleştirilerini aktarmakla sınırlı değil. Ombudsman okurlardan e-posta, faks ya da telefonla gelen eleştirileri, önerileri yanıtlıyor, ilgili kişilere aktarıyor. Ayrıca gazeteciliğin genel ilke ve kurallarının uygulanıp uygulanmadığını denetlemek gibi bir görevi de var. Bu da editörlerle, yazıişleri sorumluları ile birebir görüşme ve tartışmalarla yerine getirilen bir görev. Bu kadar da değil; Türkiye’de medyanın, gazetelerin ve gazetecilerin karşılaştığı sorunları değerlendirmek, çözüm yolları arayanlarla iletişim kurmak da Ombudsmanların görev alanına giriyor. Bu görev de yazılarla, toplantı ve konferanslarla, her türden olanak değerlendirilerek yerine getirilmeye çalışılıyor.
Peki bu görevler layıkıyla yapılabiliyor mu? Friedrich Ebert Vakfı’nın her yıl yenilediği ilgi çekici ve basın özgürlüğünün durumunu açıklıkla ortaya koyan bir araştırmada, Türkiye’de Ombudsmanlık kurumunun engellerle karşılaştığı öne sürülmüştü. 2014 yılı raporunda görüşlerine yer verilen ve okur temsilcileriyle ilgili araştırma yaptığı belirtilen bir medya uzmanına göre, “Ombudsmanlar gazetecilik ilkelerini dayatan değil, çok basit hataları kontrol eden kişiler olarak” kalıyorlar; “sistemi eleştiremeyecek, ilkeleri tartışamayacak” şekilde görev yapıyorlar. Bu sözlerin tartışma yarattığını hatırlıyorum. Uzmanın, okur temsilcilerinin çalışmalarını iyi izlemediği kanısındayım ama birtakım sorunların olduğu da ortadadır.
Türkiye’de Ombudsmanlık kurumunun yeni olduğu, yaygınlaşmadığı, gazete yönetimlerinin -Sabah Gazetesi Ombudsmanı Yavuz Baydar’ın gazetesinden kovulması olayını hatırlayın- ve eleştiriye tahammülsüz editörlerin bu kurumun yerleşmesi ve gelişmesinde engel oluşturdukları bir gerçektir. Çözüm, Ombudsmanların inatla görevlerini sürdürmeleri, bağımsızlıklarının yasal güvenceye kavuşturulması ve nihayet yayın organlarının yayın ilkelerinde Ombudsmanlık kurumuna açık, net bir görev tanımıyla yer vermeleriyle bulunabilecektir.
Cumhuriyet gazetesinin yayın ilkelerinde bu tanımlama gerçekten de açık, net bir şekilde yapılmıştır. Şöyledir:

“Cumhuriyet gazetesi ve diğer yayınlarda açıklık, şeffaflık esastır. Gazete ve diğer yayınların ilkelere uygun olarak çalışıp çalışmadığı, haberciliğin temel unsurlarına uyulup uyulmadığını denetleyebilmek ve okurlara, kamuoyuna hesap verebilmek için Vakıf Yönetim Kurulu’nca Ombudsmanlık oluşturulmuştur. Ombudsman ya da Okur Temsilcisi tüm yapılmış yayınları ilkelere uygunluk açısından gözden geçirmek hak, yetki ve sorumluluğu altında görev yapar. İlkeler dışında editoryal servislerden ve idareden bağımsız olarak görevini yerine getirir. Temsilci, okur eleştiri, istek ve önerilerini gazetenin editoryal ve idari yönetimine iletmek, gerekli durumlarda habere konu olanlarla haberciler arasında hakemlik yapmakla yükümlüdür.” 

Cumhuriyet Gazetesi Yayın İlkelerinin Ombudsman’a, Okur Temsilcisi’ne verdiği görev, bağımsız iş yapabilme hak ve yetkisi çok değerlidir. Haberlerin gerçekten denetlenebilmesine olanak sağlayacak, okur eleştiri ve önerilerinin zenginleşmesine yol açacak, okurlarımızı yazım hataları dışında haberlerde maddi ve ilkesel hataları, yanlışları gözlemeye, Okur Temsilcisi ile paylaşmaya yöneltecektir.

Okurlardan kısa kısa
Fenerli değil, ENKA’lı
“Fenerbahçeli atlet Avrupa şampiyonu oldu” başlıklı haberinizde yer alan Milli Atletimiz Emine Hatun Tuna, 9 Ekim 2012 tarihinden beri ENKA Spor Kulübü sporcusudur. Konuyla ilgili gerekli düzeltmenin yapılabilmesi için gereğini bilginizi önemle rica ederim. Teşekkürler. Ayşegül Baklacı ENKA Spor Koordinatörü

Tanrıkulu mu, Bekaroğlu mu?
Cumhuriyet, 14 Aralık 2014, sayfa 4, sütun 6, Trabzon çıkışlı, “Tanrıkulu: Türkiye bu kutuplaşmayı kaldıramaz” başlıklı, toplam başlık dahil 12 satırlık haber: İçinde Tanrıkulu’nun adı bile geçmiyor, Mehmet Bekaroğlu var. Tebrikler!... İlter K. Akbuğ

Yolsuzluk haberleri iyi de...
Sayın Öz, ben Spor Sayfası ile ilgili bir iki değerlendirmemi aktaracağım. İlki spor sayfanız kendisini Fenerbahçe Spor Kulübü savunucusu olarak görüyor. 3 Temmuz sürecinden beri Fenerbahçe’nin yanında durdu. Bir Trabzonlu olarak üzüldüğümüzü belirtirim. Hakem uzmanı Ahmet Güvener’in yazılarının daha sıklıkla olmasını istiyorum. İkinci tespitim Spor Sayfanız yolsuzluk haberlerinde 1 numara, keşke biraz daha fazla maç yorumu verebilseniz. İyi günler, sağlıkla kalın. Selim Yener

Yazım hataları
www.cumhuriyet.com. tr adresinizden günlük haber yayınınızı yıllardır takip ediyorum. Tarafsız gazetecilik anlayışınızın destekçisi olmam yanında, küçük gibi görünen fakat bence ve aslında çok önemli bir soruna değinmek istiyorum. Haber metinlerinizde -sanırım istisnasız hepsinde- sürekli yazım hatalarına rastlıyorum. Herhangi bir diğer gazetede belki umursamayacağım hatalar Cumhuriyet gibi köklü bir gazetede yaşanınca biz takipçilerinizi üzüyor. Uzun zamandır bir uyarıda bulunmak istiyordum fakat hem dikkate alınmayacağım hem de muhtemelen daha önce benim gibi düşünenler tarafından defalarca bilgilendirme mail’i almış olabileceğiniz düşüncesiyle hep erteledim. Haber metinlerinde de çok kez karşılaştığım imla ve yazım hataları sonrasında size ulaşma kararı aldım. İşini en iyi şekilde yapan siz Cumhuriyet gazetesi çalışanlarının, değerli dilimiz kurallarına daha fazla hassasiyet göstermesi dileğiyle... İyi çalışmalar. Aynur Temel

Astana nerenin başkenti
Cumhurbaşkanı Erdoğan Türkmenistan’da yaptığı konuşmada, coğrafya bilgisini konuşturdu. Sayın Özgür Mumcu da köşesinde yanlışa dikkat çekmedi. Uzun adam Astana’nın Kazakistan’ın yeni başkenti olduğunu bile bilmiyor. 900 km ötedeki bir başka ülkede, Türkmenistan’da arıyor bu şehri. Demek ki Osmanlıca saçmalığından önce iyi bir coğrafya öğretimine ihtiyaç vardır. Baksanıza koskoca saraylarda oturuyorlar ama Türkmenistan’ın başkentinin neresi olduğunu bilemiyorlar. Ne diyelim: Allah şaşırtmasın kimseyi. Prof. Dr. Levent Doğancı

Döviz kurları hisse senedi bilgileri 
Cumhuriyet gazetesini internetten takip ediyorum. Aynı zamanda ekonomi piyasası verileri ile de kısmen ilgileniyorum. Bir Windows 7 kullanıcısı olarak, Cumhuriyet’in döviz kurları ve hisse senetleri bilgileri için masaüstü gadget’i (bilgiyi masa üstüne aktaran çubuk ya da kısa yol görüntüsü) olsa bunu kullanmak isterdim. Hatta günde/saatte 1 reklam çıksa, tıklanınca Cumhuriyet gazetesine maddi faydası dokunsa buna da severek tıklamak isterdim. Windows 7’nin varsayılan döviz gadget’inin 47 gündür güncellenmiyor olması vesilesi ile bu önerimi lütfen değerlendirin. Zaten internet sitesinde yayınlanan verilerin bu şekilde de kullanıma açılması fikrine ilişkin görüşünüzü öğrenmek isterim. Saygılarımla. Metehan Gültepeli

Haberinizi sürdürün
29 Kasım 2014 Cumhuriyet gazetesinin haberine göre İstanbul Ticaret Odası’na bağlı olan Kandilli’deki Cemile Sultan Korusu’nda yönetim kurulu kararı ile ticari amaçla (inanırsanız) içki yasağı uygulanacakmış. Cemile Sultan Korusu’na üyeyim. Cumhuriyet gazetesinde okuduğum haberde çok şaşırmıştım çünkü haberde üyelerimize sorarak bu kararı aldık dediler ancak bize hiçbir şekilde böyle bir konu aktarılmadı, sorulmadı ve yazıda denildiği gibi anket yapılmadı. Üyesi olarak kuruma telefon, mail olarak ulaşmaya çalıştım ve sordum kimlere anket yapıldı diye ancak hiçbir cevap alamadım; söyledikleri ilk yönetim kurulunda cevabını sorup size söyleyeceğiz oldu. Bununla ilgili mail’lerim de var. Lütfen bu konuyu dikkate almanızı rica ederim. Millete, üyelerine yalan söyleyip farklı düşünceler nedeniyle böyle bir kararın kâr etmek nedeniyle alınması tamamen saçma. Kusura bakmayın ama yerini bilirsiniz, oraya nargileci açsanız bile para kazanırsınız. Lütfen haberinizi sürdürün. Ne olduğunu, nasıl sonuçlandığını öğrenelim. İlginiz için çok teşekkür ederim. Saygılarımla. Çağatay Orbay