1941 yılında, Avrupa kan, barut ve yakılan insan eti kokarken Türkiye’nin “25. Saat”ine giren Bulgaristan sınırı Edirne’de Yahudi aileler yaşıyordu.
Ayın on dördü, Yahudi güzeli Fortüne Shoef’i yıkanırken gördü mü bilinmez. Ama kısmeti adına çakılı Fortüne, on dördüncü baharında, sevdiği Müslüman Türkle evinden kaçtı, evlenebilmek için din değiştirip İslamiyete geçti ve Edirne’yi terk edip kayıplara karıştı.
1949 yılında, Shoef ailesi yeni kurulan İsrail’e göç ederken ne onlar Fortüne’yi arayıp sordular ne de Fortüne onları.
2005 yılında İsrail’de Fortüne’nin üç ablası, erkek kardeşi ve çocukları geleneksel bir cuma akşamı yemeğinde bir araya geldiler. Abla İda’nın oğlu İshak Roditi, yemek sırasında annesine, kardeşi Fortüne sağsa ve bulunursa görüşmek ister miydi, diye sordu.
“Evet, en büyük arzum ona kavuşmak” cevabını alınca kolları sıvadı İshak.
ADI GİBİ ŞANSLI MIYDI GERÇEKTEN?
Önce Ladino Komünita internet sitesi üyelerine Edirne’de Shoef ailesini tanıyan olup olmadığını sordu. Cevap ABD’den geldi. Edirne’den göçen Dan Bayer, hem aileyi biliyor hem de Fortüne’nin Müslüman bir Türkle kaçtığını hatırlıyordu. İsrail’deki Türkiye Yahudileri Birliği’nden Selim Amado, İshak Roditi’ye, annesi İda’nın Türk nüfus kaydı suretiyle Ankara’daki Nüfus Genel Müdürlüğü’ne başvurmasını ve Fortüne’nin izini aynı kütükte yazılı kardeşler arasında aramasını önerdi.
Resmi cevap birkaç ay sonra geldi. Kütükte yazılı kardeşler arasında bir “Melahat” çıkınca Fortüne’nin Melahat adını aldığı anlaşıldı. Fortüne Melahat’ın çocukları arasından, kızı İnci’nin İzmir’deki adresine ulaşıldı. İnci’nin, anneannesi Perla’nın adını Türkçe taşıdığından haberi var mıydı, bilinmez...
ZİRAATÇI BOHOR İLE PERLA’NIN KIZI
Arayanların elinde, artık Fortüne’yi sorabilecekleri bir adres vardı. Ama Roditi ailesi, tereddüt ediyordu. Ya Melahat, Fortüne geçmişini ailesinden saklamışsa kızı İnci’ye İsrail’den yazacakları bir mektup nasıl karşılanırdı?
İmdatlarına Dan Bayer yetişti: 80 yaşında, Edirneli bir Amerikalı olarak hatıralarını yazdığını ve Melahat Hanım’ı aradığını bildirdi. ABD’den gelen mektup, İnci’yi şaşırttı. İzmir’de öteki kızı Beyhan’la yaşayan annesini haberdar ettiğinde “Mektuba cevap vermeyin!” diye kestirip attı, Melahat Hanım.
İçinden, “Ben Edirne’de Fortüne’ydim, nasıl Melahat olduğumu bilebilir, başkasıyla karıştırıyor!” diye düşünüyordu. Dan Bayer bu kez daha açık bir mektup gönderdi: “Sen Edirne’de bağları olan ziraatçı Bohor ile Perla’nın kızı Fortüne değil misin?”
SADECE TÜRK!
65 yıldır geçmişini gizleyen Melahat Hanım’ın endişesini, çocukları ve torunları yatıştırdı. İster Yahudi olsun ister Müslüman, onu çok seviyorlardı. İsrail ve Türkiye arasında İngilizce bilen torunlar sayesinde yazışmalar başladı. Önce İstanbul’daki oğul İbrahim Bey’in evinde, İsrail’den gelen yeğen İshak Roditi’yle buluşuldu.
Derken Fortüne Melahat ve bir kızı, iki torunu, İsrail’e Roditi ailesine gittiler. Türkçeyi unutmayan İda ile kardeşi Fortüne’nin 65 yıl sonra kavuşması, herkesi ağlattı. İsrail’deki Laifa dergisi, Melahat Fortüne’ye, bunca yıl niçin geçmişini sakladığını sorduğunda “Kocam orduda subaydı. Benim Yahudi asıllı olmam ona ve çocuklarıma zarar verebilirdi, onun için sustum” dedi.
Muhabir, “Şimdi İsrail’desiniz, kendinizi daha çok Müslüman mı hissediyorsunuz, yoksa Yahudi mi” diye de sordu. Fortüne Melahat’in yanıtı, Türkiye’yi dindi, köktü, kandı diye bölenlere ibret olacak cinstendi: “Sadece Türk hissediyorum!”*
*Bu muhteşem insan hikâyesi yaşandı, İsrail’deki Laifa dergisinde 2006 yılında yayımlandı. Ben de arkadaşım Eli Gerson sayesinde haberdar oldum.
O ZAMAN SADIKTIK
Işık suratlı arkadaşım İzak
sarı saçlarını uzatarak
ben Rum muyum hay’allah dedi
Dememişti mutlaka fakat suçsuz ve küçüktü
Aletli jimnastik yaparak ruhunu dinlendiren
bir elmastı bence
Gece yarısı terzi akrabalarını bırakarak
bir kum çölüne doğru yola çıktı
Salih Ecer**
**Neremdesin Beni Üzenler, OM Yayınevi, 2001
