1982 yazıydı. İzmir Enternasyonal Fuarı’nın etkisinin yüksek olduğu günlerdi. Dünyanın önde gelen bütün ülkeleri geldikleri noktayı gösteren büyüklük yarışına girerdi.
Fuar Türkiye içinde de büyük bir vitrindi. Bakanlıklar, genel müdürlükler pavyonlarını projelerinin gösterimiyle süslerdi.
Meslekte ikinci yılımdı. Fuar, iletişim fakültesinin devamı gibiydi. Gördüğüm her yeni proje haber!
Bütün bunların arasında “GAP” başlığını gördüm. Hemen altında şu yazılıydı:
Güneydoğu Anadolu Projesi... Türkiye’nin en büyük hayali!
Girdim; 1974’te su toplamaya başlamış Keban Barajı’nın insan boyunda fotoğrafı karşıladı beni. Broşürlere baktım, inanamadım!
Ülkemizin topraklarından doğan Fırat ve Dicle üzerinde 22 baraj olacak. Türkiye’nin bütün sulamalı tarım alanlarının yarısına yakınına sahip olacak. Şanlıurfa’dan Gaziantep’e, Adıyaman’dan Diyarbakır’a dokuz bölge ilini kapsayacak. Feodal yapı değişecek, yeni bir yaşam gelecek.
***
1970’lerden 1990’lı yıllara dek dönemin sık başbakanlığını yapan, 17 Haziran’da dokuzuncu ölüm yıldönümünde andığımız Süleyman Demirel, “GAP’ı gaptırmam” diyerek projenin her aşamasında var olmaya çalıştı. O dönem GAP’a “7 küpeli gelin” adı verildi. Demirel ömrünün son yıllarında, ciğerlerinin su toplaması sonucu hastaneye yattığında o halde bile durumunu şöyle anlatmıştı:
“Bunca yıl barajlar dolsun diye su topladım. Su geldi ciğerlerime doldu!”
Bugünkü kuşaklara GAP deyince muhtemel çoğunun aklına ilk tekstil markası gelecek. Göğsünde GAP yazılı kaç giysisi olduğunu anımsamaya çalışacak.
Oysa GAP, Türkiye’nin üzerine giyebileceği en güzel elbiselerden biriydi. En büyüğüydü.
AKP iktidarının ülkenin değerlerini artırmaktan çok satmayı icraat sayan tutumundan GAP da payını aldı. Proje büyük ölçüde dalgalanmaya bırakıldı.
TRT, henüz Tayyip Radyo Televizyonu değilken 1989’da TRT-GAP kuruldu. Sadece GAP’taki gelişmeler, hedefler duyurulurdu. AKP kanalı önce etkisizleştirdi, 2015’te de kapattı.
Dün genel bir arşiv taraması yaptık. En son Veysel Eroğlu tarım ve orman bakanı iken “GAP 2019’da bitecek” demiş!
Başka bitiş tarihi veren yok!
Terör örgütü GAP projelerinin yoğun sürdüğü dönemde baskınlar düzenledi, mühendisleri kaçırdı. Projeyi etkiledi ama herhalde TRT-GAP’ı da PKK kapattırmadı!
***
Fikret Otyam’ın Gide Gide, Topraksızlar, Oy Fırat Asi Fırat eserlerinde bölgenin suya hasreti o kadar yakıcı anlatılır ki. 1960’lar, Otyam bir Şanlıurfa köyünde... Su istiyor. Testiden bir bardak doldurup veriyorlar. Bardağın dibinde biraz toz var. Suyu içiyor, dibine bir parmak kala toprağa fırlatıyor. Bütün köylüler topraktaki su damlacıklarına bakıyor!
Atatürk’ün 1930’larda ilk hayalini kurduğu GAP tamamlanmış olsaydı, büyük olasılıkla bölgede kan değil, bereket akacaktı. Daha büyük düşünülüp Suriye de işin içine katılsaydı, sınırda önce mayınlı arazi, bugün 7 metrelik duvar değil, su kanalları olacaktı. Bugünkü düzensiz göç sorunu hiç olmayacaktı.
Avrupa ülkeleri birbirini acımasızca öldürdüğü İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra önce Demir Çelik Birliği’ni, sonra Avrupa Ekonomik Topluluğu’nu, ardından Avrupa Topluluğu’nu, en son Avrupa Birliği’ni kurmadı mı?
Biz neden yapamayalım?
Önce hayalini kurmak gerek!
Yazı aramızda bir bayram kararı aldık. Biz burada GAP’ın fikir ırgatı olacağız!
