“Mollalar yalnız çıkarlarını kollarlar!” diyor Ramin Jahanbegloo, namı diğer Cihanbeyoğlu; “İranlı din adamları, baş döndürücü hızla saf değiştirmekle bilinir. Geçmişte bunun örneklerini çok gördük. Bir gün Şah’la birlikte hareket ederler, ertesi gün Şah’a karşı dönerler; başka bir gün hem Şah’la beraber olur, hem ona karşı davranırlar. Okyanusta yüzen balık gibidir mollalar. Ne zaman kime sırt çevireceklerini kestiremezsiniz…”

İran’ın yurtdışında sürgün yaşayan tanınmış aydınlarından Ramin Cihanbeyoğlu bir süre önce İstanbul’daydı. Kendisiyle İran’da rejimin tepesinde cereyan eden kavgayı konuştuk. Geçen nisandan beri, Ahmedinejad’ın başı beladan kurtulmuyor. Yaptığı her türlü tercih ya da atama; ya meclis, ya dini lider Hamaney’in vetosuyla karşılaşıyor.

En son bu hafta, Ahmedinejad birbiri ardına darbe aldı. Spor Bakanlığı’na aday gösterdiği şahıs, parlamento tarafından geri çevrildi. Dışişleri Bakanlık koltuğundaki değişiklikte yaşanan gerginlikte de görüldüğü gibi Dışişleri Bakan Yardımcısı Muhammed Şerif Melekzade’nin atanması da sorun oldu. Melekzade üç gün oturabildiği koltuğu bırakmak zorunda kaldı ve tutuklandı.

‘Kriminal kapitalizmin’ aktörleri

“Arap Baharı”nın öncülüğünü yapan “Yeşil İsyan”ı iki yıl önce canciğer kuzu sarması olduğu Hamaney’le el ele, demir yumrukla bastıran Ahmedinejad, birden gözden düştü ve “topal ördek” görünümüne girdi. Dini lider ve dini lider etrafındaki mollalar, Ahmedinejad’ı takmıyor. İran devlet başkanı, koltuğunda yalnızlığa itiliyor. Öyle ki zaman zaman Cumhurbaşkanının azlinden söz edenler bile çıkıyor…

İran’ın tepesinde işte bu göz gözü görmeyen müthiş kavgayla birlikte Suriye’deki gelişmeleri ve de “Yeşil İsyan/Hareket”in iki yıllık bilançosunu değerlendirdik Tahran’ın ünlü “muhalif düşünürü” Cihanbeyoğlu ile.

Siyasi tutukluların kaldığı Tahran’ın ürkütücü “Evin” hapishanesinde geçirdiği dört aylık hücre hapsinden sonra, “sürgün” yaşamına zorlanan Cihanbeyoğlu ile yaptığımız sohbetin satırbaşları şöyle:

“İran’ın bir ‘kriminal kapitalist sistem’ olduğunu düşünecek olursak, bu oyunun geleceğini biçimlendiren 4 katılımcı var” diye konuşuyor İranlı tanınmış siyaset bilimcisi Cihanbeyoğlu; “Bunlardan ilki, ultra-konservatif Ayetullahlarla çevrelenen Hamaney; başka deyişle ‘dini liderin ağı’dır. Bu ağın karşısında ikinci ağ olarak Ahmedinejad ekibi vardır. Ahmedinejad ekibi, Hamaney’in ‘dincilik kartına’ karşı ‘ulusalcılık kartını’ çıkarıyor. İran ulusalcılığı üzerinden popülizm yapıyor. Bu durum, dini lider ile yakın çevresini çileden çıkarıyor. Son kertede ‘ulusalcı-popülist kanadın’ kazanması çünkü; dincilerin kaybetmesi anlamına geliyor. İki kamp arasındaki temel kavga bunun üzerine. Ama bu kavgada iki tarafın da göz önünde bulundurması gereken üçüncü ve dördüncü aktörler var:

‘Devrim Muhafızları bölündü’

Bu büyük iktidar oyununun üçüncü katılımcısı da ‘Devrim Muhafızları!’

Devrim Muhafızları tek blok değil. Dini lider ve Ahmedinejad arasında bölünmüş durumdalar. Bu nedenle Devrim Muhafızları’ndan bazıları bu süreç boyunca örneğin tutuklanabiliyor. ‘Darbe teşebbüsü’ nedeniyle hapse atılıyor vs. Fakat Devrim Muhafızları bölünmüşlüklerine rağmen çok güçlü. Ekonomi ve siyaset alanında çok güçlü oldukları gibi, dış politika alanında da çok etkililer. Suriye’deki isyanı bastırma çabalarında örneğin Esad’a yardımcı oluyorlar. Hal böyleyken, gerek ‘dini lider’, gerek Ahmedinejad; ‘Devrim Muhafızları ağının’ gücünü hesaba katmak zorunda...

Bir de aksi cephede ‘yeşil hareket ağı’ var…

İran’da böyle iktidar alanları yeniden şekillenirken ‘yeşil dalganın’ da bir biçimde hesaba katılması gerekiyor. 2009’da olanları kimse unutmuş değil. Yaptırımlar, işsizlik, enflasyon.. rejime karşı sürekli bir hoşnutsuzluk yaratıyor. Bu hoşnutsuzluğu bertaraf etmek için, tüm aktörler bir yandan da ‘yeşil dalgayı’ yanına almaya çalışıyor. Ahmedinejad ekibi örneğin son zamanlarda bunu yapmaya yelteniyor. Söylemlerinden mümkün olduğu kadar teolojik-dini unsurları ayıklama çabası içine girmesi ve gitgide ‘ulusalcı-popülist’ çizgiye kayması bu yüzden. Çok katmanlı bu kavga devam edecektir. Bu kavga, İran’ın geleceğini şekillendirmekte tayin edici olacak!”

Bundan tam tamına iki yıl önce “12 Haziran”da yapılan ve Ahmedinejad’ı ikinci defa tartışmalı biçimde Cumhurbaşkanlığına taşıyan “Yeşil Hareket/İsyan”, görünürde bastırılmış olsa da, rejimin temel aktörlerini derinden etkilemiş anlayacağınız.

Bir yandan rejimin meşruiyeti zedelenirken, bir yandan da rejim içindeki çatlakları -halihazırda İran devletinin tepesinde cereyan eden mevcut kavgayı su yüzüne çıkarana dek- arttırmış!

Bundan sonra neler olur/olabilir? Onlar da yarına…