Sosyolojinin ve iktisadın öncülerinden kabul edilen 14. yüzyıl düşünürü İbn-i Haldun, “Coğrafya kaderdir” diyerek zamanın ötesinde bir tespitte bulunmuştu.

Bu kader döngüsünü kuşkusuz en çok değiştiren etmen, ticari ilişkilerin yüzyıllardır coğrafi olarak uzak ülkeleri birbiri ile yakınlaşmasını sağlaması olmuştur. Sanayi devrimi sonrasında gelişmeye başlayan ulaşımdaki hız, günümüzde dünyayı küresel bir köy haline getirmiştir.

Son dönemde ülkemizin aydınlanmacı kesimlerinin kültürel gelişmeye önem verirken, dış dünya ile ilişkiler ve kalkınma konularında çağın biraz gerisinde kaldığı sıklıkla tartışılan bir olgudur. Tarihsel sürece bakıldığında Atatürk, ülkemizin kalkınmasına da en az kültürel gelişme kadar önem vermiştir, günümüzde unutulan “Karadeniz Gemisi” örneğinde olduğu gibi ticaretin gelişmesi ve ülkemizin tanıtımı için önemli çalışmalara imza atmıştır.

2021 yılında özellikle Covid-19 süreciyle değişen parametreler ve paradigmalarla adeta yeniden şekillenen dünya ekseninde önemli fırsatlar olduğu inancıyla bu yazı kaleme alındı.  Bugünkü perspektiften iç ve dış dengeler göz önüne alındığında yadsınamaz gerçek şu ki ülkemizin ekonomik gelişmesi için ürettiği ürünleri ulaştırabileceği büyük pazarlara her zamankinden daha fazla ihtiyacı vardır. Güneydoğu Asya'nın en büyük ekonomisi ve dünyanın yükselen pazar ekonomilerinden biri olan Endonezya, gerek 270 milyonu aşkın nüfusu gerekse 12. yüzyıla kadar inen tarihsel ilişkiler ve kültürel yakınlığımız dolayısıyla ülkemiz için hem büyük ve önemli hem de stratejik pazarlardan biridir. Ülke, aynı zamanda G20'nin büyük ekonomilerinden birisidir ve yeni sanayileşmiş ülke olarak sınıflandırılmaktadır. Nominal (düşük) GSYİH bakımından dünyadaki on altıncı ve SAGP GSYİH açısından yedinci büyük ekonomidir.

KÜLTÜREL VE TARİHSEL İLİŞKİLER

Endonezya ve Türkiye arasındaki ilişkiler 12. yüzyıla kadar uzanmaktadır. Bu dönemde Endonezya'yı ziyaret eden Türk-İslam âlimleri, İslamın Endonezya'da yayılmasında önemli rol oynamışlardır. Endonezya günümüzde nüfusu en kalabalık Müslüman ülkedir. Osmanlı İmparatorluğu ile ilişkiler, 16. yüzyılda Açe Sultanlığı'nın Malakka'daki Portekizlilere karşı yardım talebine cevaben Açe Seferi ile başlamıştır.

Bundan sonra ilişkilerde bir duraklama dönemi yaşansa da mazlum milletlere örnek olan Kurtuluş Savaşımız ve başkomutanı Mustafa Kemal’in tarih sahnesine çıkması ilişkilere yeniden ivme kazandırmıştır. Türk milli mücadelesinin başarıya ulaşması Endenozya’nın kurucu liderinin tanımı ile “Asya için bir hürriyet şafağının başlangıcı” olmuştur.

Özellikle hilafetin kaldırılması sonrası Türkiye’ye ilgi daha da artmış ve Endonezya’nın ilk cumhurbaşkanı Sukarno, modern Türkiye ve Atatürk hakkında çok sayıda makale kaleme almıştır. Yazdığı bir makalede, “Kemal Atatürk, dünya tarihinde öneme haiz bir iş yapmıştır” diyerek kurucu liderimize verdiği önemi göstermiştir. Türkiye Cumhuriyeti 29 Aralık 1949'da Endonezya'yı tanımış ve 1950'de diplomatik ilişkiler kurmuştur. Cakarta'daki Türkiye Büyükelçiliği 10 Nisan 1957'de açılmıştır.

GÜNÜMÜZDE İLİŞKİLERİN GELİŞMESİ

Son yıllarda dünya ticaretinde gelişen dengelerin de etkisiyle  2001 yılında Endonezya ile ticaretimiz 235 milyon dolar civarında iken 2019 yılında 1.5 milyar dolar seviyesine çıkmıştır.

Buna ek olarak 2020’nin son haftalarında ve 2021 yılının ilk günlerinde yaşananlar ticari, kültürel ve siyasi diplomasinin yanında devlette devamlılık ilkesi ve halkların dostluğunun altını çizmek açısından önemlidir.

Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanı Sayın Mevlüt Çavuşoğlu’nun, 22 Aralık 2020 tarihinde gerçekleştirdiği başkent Cakarta ziyaretinde Endonezya-Türkiye Kapsamlı Ekonomik Ortaklık Anlaşması (IT-CEPA) imzalanmıştır. İmza töreninde Endonezya Dışişleri Sayın Bakanı Marsudi, “iki ülke arasında ikili ticareti artırma potansiyeline” özellikle vurgu yapmış ve kendileri açısından bu sürece verilen önemin altını çizmiştir. Türkiye İhracatçılar Meclisi de “2023 yılında 10 milyar dolara çıkarma hedefi” ile bu süreci halihazırda desteklemektedir.

Buna ek olarak Ankara Büyükelçisi Sayın Lalu Muhammed İkbal, 27 Aralık 2020 tarihinde İzmir’i ziyaret etmiş ve depremzedelere bizzat Türkiye’de yaşayan ve çalışan Endonezyalıların topladıkları yardımlarını ulaştırmıştır. Ülkemizdeki Endonezyalı öğrencilerin depremin ilk günlerinden itibaren arama kurtarma çalışmalarına gönüllü olarak katılmaları da tarihe düşülecek kıymetli bir not olmuştur.

Ekvator kuşağında muson yağmurlarının etkisindeki Endonezya, “Pasifik Ateş Çemberi” olarak adlandırılan deprem ve volkan kuşağında yer almaktadır, dünyada doğal afetlerden en fazla etkilenen ülkelerin başında gelmektedir. Ülkede yılbaşından bu yana yaşanan deprem, sel, fırtına ve heyelanlarda hayatını kaybeden 145 kişi ve kalkıştan çok kısa bir süre sonra düşen Sriwijaya Air’e ait uçakta hayatını kaybeden yolcu ve mürettebat ile ilgili hem devlet nezdinde hem de vatandaşlar arasında özellikle sosyal paylaşım sitelerinde verilen taziye mesajları iki ülke arasındaki köklü tarihsel dostluğun ve dayanışmanın da önemli göstergelerinden biri olmuştur.

GÖZDE DİZDAR

ASYA SİYASİ PARTİLER ULUSLARARASI KONFERANSI (ICAPP) BAŞKAN DANIŞMANI

ASYA PASİFİK ULUSLARARASI MERKEZ DEMOKRATLAR (CAPDI) BAŞKAN YARDIMCISI