Yaşamöyküleri, yazanın tarihsel yaklaşımı söz konusuysa, anlatılan dönemlere ilişkin ayrıntılarıyla yakın tarihe ışık tutar.
Aziz Nesin’in, Böyle Gelmiş Böyle Gitmez’de anlattığı yaşamöyküsü kesitlerini içeren bu yaratma serüveninin, anlatılan dönemlerle ilgili yeni ufuklar açtığı, yazarı, yapıtlarını ve dünümüzü anlamada, kavramada önemli veriler sunduğu yadsınamaz.
Fakir Baykurt’un her biri roman tadındaki Özüm Çocuktur, Köy Enstitülü Delikanlı, Kavacık Köyünün Öğretmeni, Köşe Bucak Anadolu, Bir TÖS Vardı, Genç Emekli, Sıladan Uzakta ve Dost Yüzleri adlı 8 ciltte anlattığı “özyaşamöyküsü”, aynı zamanda son yarım yüzyıllık tarihimiz...

20. yüzyıla ayna
Hıfzı Topuz, Mithat Paşa’yı anlatan Taif’te Ölüm’de, Tevfik Fikret’i anlatan Elbet Sabah Olacaktır’da, gazeteci cinayetlerini aktaran Özgürlüğe Kurşun’da Meşrutiyet dönemini canlandırıyor. 1920-1960 arasındaki perdeleri aralayan Hava Kurşun Gibi Ağır’da Nâzım Hikmet’i anlatırken, Sabahattin Ali cinayetini gözler önüne seren Başın Öne Eğilmesin’de yakın tarihimizi de yazıyor. Öner Ciravoğlu’nun nehir söyleşisi Ardından Yıllar Geçti’de Topuz’un yaşam yıllarından kesitleri okuyoruz.
Orhan Karaveli, “özgür ve renkli bir aydın kişilik” dediği, adı bilinen kendi bilinmeyen Celal Yalnız’ı anlattığı Sakallı Celal’de, *****unutulmaya terk edilen bir “insan mühendisi”ni, özgün bir Türk filozofunu aktarırken İmparatorluk’tan Cumhuriyet’e birçok olayı, tarihsel kişiliği de sergiliyor. Karaveli, Tevfik Fikret ve Haluk Gerçeği, Ziya Gökalp’i Doğru Tanımak, Tanıdığım Nâzım Hikmet, Kendi Heykelini Yapan Adam: İlhan Selçuk adlı kitaplarında, yaşamlarını anlattığı tarihsel kişiliklerin ekseninde 150 yıllık tarihimizden kesitlerle buluşturuyor bizi.

Yaşamlardan damıtılan
Osman Balcıgil Yeşil Mürekkep’te Sabahattin Ali’yi, İpek Sabahlık’ta Suat Derviş’i odağına alıyor. Sevim Kahraman Karanlık ve Mavi’de Halikarnas Balıkçısı’nı, Halit Payza Puslu Hava’da Çerkes Ethem’i anlatırken 20. yüzyılın ilk yarısına da ışık tutuyor.
Tüyap İzmir Kitap Fuarı Onur Yazarı Hidayet Karakuş, Anne Beni Bekleme romanında bir Yunan köylü askerin gözünden Kurtuluş Savaşımızı anlatıyor. Selçuk Atay, birçok romanı, öyküsü, yüzlerce çevirisi olduğunu aktardığı Vâ-Nû’nun yaşamı hakkında ilk çalışma olan Vâlâ Nurettin Vâ-Nû: İnsan ve Eser adlı yapıtında, ulusal mücadeleden 1960’lı yıllara kadar bir aydın tanıklığı sunuyor. Taylan Özbay, Uğur Mumcu: Kemalizm ve Sosyalizm adlı incelemesinde Mumcu’yu genç kuşaklara tanıtmayı başarırken benim Tevfik Fikret çalışmam da aynı amacı taşıyor. 12 Eylül’ün simge adlarından Süleyman Toklu’nun yaşadıklarının anlatıldığı 92. Gün (Sebahattin Selim Erhan) ve İbram Erdem’in edebiyat yaşamının anlatıldığı 40 yıl en yakın döneme tanıklık ediyor.
Etem Oruç, Nazilli Cumhuriyeti, Çakıcı Dağdan İnmiyor, Gizemli Kadın Efe, Atçalı Kel ve Yağdereli Sinanoğlu Efe, Şu Ege’nin Efeleri, Ege’nin Kızı, Birgili Cennetoğlu ve Ege’deki Efelerin Yüzyıllar İçindeki Değişimi, Ege’de Börklüce Bedreddin’de, “efe” gerçeğinden hareketle yakın tarihimizi bir başka açıdan gözler önüne seriyor. Yakın tarihimizi çeşitli yönlerden ele alan, farklı yöntemlerle yazılan kitaplar ve bunlara okurların ilgisi sevindirici bir biçimde çoğalıyor.

***

Yarın Kadıköy-Aden Otel’de (saat 11.00) CUMOK İstanbul’un “Tonguç Efsanesinden Bugüne” konulu aydınlanma toplantısında buluşacağız. Tonguç’un yaşamıyla eğitim ve siyasal tarihimize ayna tuttuğum Büyük Oğul Efsanesi’ni ve öteki kitaplarımı imzalayacağım.