Kültür ve Turizm Bakanlığı, 1979’dan bu yana dünyada başka bir ülkede benzeri olmayan uluslararası bir başarıyı bu yıl da sürdürdü. “Uluslararası Kazı, Araştırma ve Arkeometri Çalıştayı’nın” 34.’sünü Çorum’da, Valilik ve Hitit Üniversitesi Rektörlüğü ile ortaklaşa düzenledi.\n

Türkiye’de kazılar, yüzey araştırmaları ile buluntuları inceleyen Türk ve yabancı 200’ü aşkın bilim insanı 2011 yılı çalışmalarının bildirilerini sundular. \n

İngiltere gibi bu konularda yoksun bir ülkede her gazetenin birer arkeoloji muhabiri olduğu halde, her nedense böylesine zengin bir tarihsel, kültürel ve dinsel mirasa sahip Türkiye’de arkeoloji muhabirlerinin olmayışı utanç verici bir durumdur. \n

Dikkat ettiniz mi bilmiyorum! Anadolu’da kazılarda bulunan önemli bir eser, önce yabancı basında haber oluyor, sonra bizim gazeteler bu habere mal bulmuş mağribi gibi atlıyorlar. Türk halkı, Türkiye’deki bir güzel haberi yabancı basından öğreniyor! \n

Çorum’da da çalıştayın açılış oturumunda konuşmaları görüntüleyen TV kameramanları ile fotomuhabirleri beş gün boyunca bir daha görünmediler. Haber yapacak muhabirler mi? Gözlerim onları bu çalıştayda da boşuna aradı!\n

***\n

Protokol konuşmalarına burada yer verecek değilim. Ancak olumlu bir durumu aktarmak isterim. Bakanlık, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü aracılığı ile Türk bilim insanlarının arkeolojik çalışmalarına 2001’de yaklaşık 1.4 milyon TL ayırırken, 2011’de bu ödenekleri 35 kat arttırarak 48 milyon liraya yükseltmişti.\n

2001’de Türk arkeologları 48 alanda çalışırken, bu sayı geçen yıl 123’e çıkmıştı. Yabancı arkeologların sayısı ise aynı tarihler kıyaslandığında 32’den 53’e ulaşmıştı.\n

Bildiriler, insanlığın uygarlığa geçişi ve gelişmesinin, Mezopotamya ve Mısır’dan binlerce yıl önce, Anadolu’da olduğu gerçeğini bir kez daha kanıtladı. Bırakın dünyanın “yedi harikasına” girmeyi, rahatlıkla “insanlığın bir numaralı harikası” diyebileceğimiz Urfa Göbeklitepe kazıları her geçen gün yeni buluntu ve onarımlar ile dünyanın tüm dikkatini Anadolu’ya çekmeyi sürdürüyor.\n

Bu arada yeni barajların insanlığın uygarlığa geçişlerinin kanıtlarını yok etme yolunda ilerlemesine karşılık, arkeologların başarılı, ama ister istemez yetersiz kalan çabaları da, insanlığın uygarlığa geçişinde Anadolu’nun önemli rolüne gölge düşürüyor.\n

Örneğin Ilısu, Batman barajlarının etkisinden, bir elin parmaklarından az arkeolog “yangından” değil, “sudan”; “mal” değil, “tarih” kaçırmaya çalışıyor. Hiç görevi olmadığı halde ODTÜ’nin rahmetli rektörü Kemal Kurdaş’ın 1960’larda Keban Barajı yapımındaki olağanüstü çabaları aklımıza geliyor. \n

Kurdaş, yerli ve yabancı arkeologları su altında kalacak kazılara yönlendirerek tarihsel, kültürel, dinsel mirası kurtarma başarısını sağlamıştı. Hallan Çemi, Demirköy, Çayönü gibi kazılarda, o tarihlerde “dünkü çocuk” denilen arkeologlar, daha sonra ünlü birer bilim insanı olmanın deneyimlerini oralarda edindiler. Keşke Bakanlık aynı uygulamayı bu alanlarda bugün de yoğunlaştırsa…\n

Batı dünyası “uygarlığı” gerçekte “dünkü çocuk” olan Yunan ve Roma’ya bağlar… Oysa her kazma vuruluşunda uygarlığın kökeninin Anadolu’da olduğu gerçeğinin yanı sıra Yunan ve Roma uygarlıklarının en görkemli yapıtlarının da bu topraklarda olduğu ortaya çıkıyor. Son yıllarda kazı dönemlerinin Bizans’tan Selçuklu dönemine doğru genişlemesi ise olumlu bir gelişmedir.\n

***\n

Çalıştayların bildirileri 33 yıldır kitap olarak bastırılır, bir yıl sonraki toplantıda katılımcılara verilirdi. Böylece Anadolu uygarlığını araştıranlar için çok önemli başvuru yayınları derlenmiş olurdu.\n

1979’daki çalıştaya katılanlar ya aramızdan ayrıldılar ya da emekli oldular. Ama çalışmaları bu yayınlarda gelecek kuşakların araştırmalarına ışık tutuyor. 1979’daki kazıları bugün artık üçüncü kuşağın sürdürdüğünü gözlemledim.\n

24 Mayıs’ta Cumhuriyet Kitap ekinde “Çalıştaylar” bağlantılı yayınlara değinirken şöyle yazmıştım: “Kültür ve Turizm Bakanlığı, bu çalıştaya sundukları bildirileri yayımlamayı ilk günden beri başarı ile sürdüregelmiştir. Böylece dünyanın çeşitli arkeoloji kurumlarında bu yayınlar insanlığa ve arkeolojiye ışık tutar. Bir söylentiye inanmak istemiyorum. Neymiş, bu yayınlar bundan sonra basılmayacak, internet ortamına sunulacakmışmış… Olamaz…”\n

Vallahi de “oldu”… Bakan Ertuğrul Günay açılış konuşmasında yabancı arkeologlardan “yayınlarını Türkçe de yapmalarını” isterken, kendi bakanlığı 33 yıllık geleneği yok ederek bu bildirileri kitap olarak basmaktan bu yıl vazgeçmişti… Belki sonra “özet” olarak basılacakmışmış…\n

***\n

Dünkü gazetelerde “Ertuğrul Günay 007 Bond’a karşı” diye bir haber vardı. James Bond filminin İstanbul’da çekimi sırasında tarihsel alanlara bazı zararlar verildiği için Bakan Günay’ın “Koruma Uygulama ve Denetim Bürosunu” görevlendirdiği, inceleme sonrasında zarar saptanırsa “ilgililer hakkında suç duyurusunda bulunulmasının kararlaştırıldığı” bildiriliyordu.\n

Peki, ben de Sayın Bakan’a bir suç duyurusunda bulunmak istiyorum. Konya’nın merkezindeki Karatay Belediyesi, TOKİ inşaatlarına yeterli yer bulamayınca Aşkar Höyüğü’nün üzerine “park ve süs havuzlarının temelini” atmış. Törene üç Konya milletvekili de katılmış! \n

Aşkar Höyüğü’nün geçmişi beş bin yıl öncesi tunç çağına gidiyor. Daha yakınlara gelince Hitit uygarlığının verilerine ulaşılıyor. En yakın tarih ise Osmanlı’ya isyan eden Mısır Valisi Mehmet Ali Paşa, isteklerini İstanbul’a kabul ettiremeyince ordusuyla Anadolu’ya gelerek, Osmanlı ordusunu Konya’da bu alanda yenmişti.\n

Sayın Günay, Ankara’da dünya uygarlık tarihine “yazıtlar kraliçesi” diye geçen Augustus Tapınağı’na zarar verecek biçimde önüne Büyükşehir Belediyesi’nce su havuzu yapıldığını yazdığımda, olay yerine beni davet ederek, “Merak etmeyin, burada ‘sulu’ değil, ‘kuru havuz’ yapılacak” demiştiniz. Sonuç, Belediye Başkanı sizi takmayıp oraya sulu havuzu yapmadı mı?\n

Bakalım 007 James Bond’un mu, yoksa Aşkar Höyüğü’nün mü suçluluları bulunacak? Kaçırılan eserleri geri getirmenin yanı sıra öncelikle kendi bahçemizi temiz tutsak acaba nasıl olur?\n

***\n

Bu arada Lizbon’dan güzel haberler geldi… “AB Kültür Mirası Avrupa Nostra Ödüllerine” 31 ülkeden 226 çalışma aday gösterilmiş. Ancak 28’ine ödül verilmiş. Bunlardan biri “koruma” dalında Söke’de Miletos İlyas Bey Külliyesi’nin onarımına, “özel hizmet ödülü” de devlet eliyle kumlarla örtüp suya gömdüğümüz Allianoi’yi kurtarma çabasını gösteren sivil toplum örgütü “Allianoi Girişimi”ne verilmiş… Ama ne var ki Allianoi gitti gider!