Türkiye Bankalar Birliği’nin (TBB) “Bankalarımız 2007” başlıklı yayınından yararlanarak (yayın no= 255), gecikmeli de olsa, bankacılık alanındaki gelişmeleri özetlemeye çalışayım.

- Bankacılık sektöründe yabancılaşma eğilimi sürmektedir.

2007 yılında Tekfen Bank AŞ hisselerinin yüzde 70’i Eurobank EFG Holding’e, MNG Bank AŞ hisselerinin yüzde 91’i Arab Bank PLC ve Bank Med’e, Oyak Bank AŞ hisselerinin tamamı da ING Bank N.V’ye satılmıştır. MNG Bankası’nın unvanı Turkland Bank; Oyak Bank’ın unvanı da ING Bank olarak değişmiştir. Böylece ülkemizde faaliyette bulunan 33 ticaret (veya mevduat) bankasının 18’i; 13 kalkınma ve yatırım bankasının da 4’ü yabancı sermayeli banka haline gelmiştir. Ancak burada yabancı sermayeli banka dar tanımlıdır. Sermaye çoğunluğu ve/veya yönetimi, denetimi yabancı uyruklu kişilere ait olan bankalar, yabancı banka olarak tanımlanmaktadır. Söz konusu 18 dar tanımlı banka dışında, Türkiye Ekonomi Bankası (TEB), Yapı Kredi Bankası, Akbank, Şekerbank ve T. Garanti Bankası’nda yabancılar, yönetimi etkileyecek oranda nitelikli paya sahip bulunmaktadırlar. Ayrıca T. İş Bankası, Tekstil Bank, T. Sınai Kalkınma Bankası, T. Halk Bankası ve T. Kalkınma Bankası’nın pay senetleri de IMKB’de işlem görmektedir. Yabancıların borsadaki payının da yüzde 70 dolayında olduğu ve daha çok banka hisse senetleri üzerinde yoğunlaştığı dikkate alındığında, bankalarda yabancı sermaye payı, bazı hesaplamalara göre yüzde 40’ı aşmaktadır.

2001 banka krizi ve AKP iktidarı öncesi yabancı bankalar, Türkiye’de yeni banka kurarak ve/veya şube açarak geldikleri halde, son dönemde ulusal bankaları satın alarak gelmektedirler. Bu nedenle banka sayısında bir değişme olmamaktadır.

Dar anlamda yabancı sermayeli bankaların, ticaret bankaları içindeki payı, 2001 yılında şube sayısı olarak yüzde 3.4; çalışan sayısı olarak yüzde 4.1, kredi ve mevduat payı olarak yüzde 3 düzeylerinde iken 2007 yılında bu paylar şube sayısı olarak yüzde 23’e, çalışan sayısı olarak yüzde 24’e, toplam varlık (aktif) olarak yüzde 15.6’ya, mevduat toplamı olarak yüzde 14.4’e ve kredi içinde de yüzde 19.6’ya yükselmiştir.

- Bankaların büyüme hızı, bir önceki yıla göre genelde yavaşlamıştır.

Bankacılık sektöründe 2007 yılında da büyüme sürmüş olmakla beraber, anlamlı göstergelere göre büyüme hızında önceki yıllara göre yavaşlama olmuştur. Cari fiyatlarla bir önceki yıla göre varlık (aktif) artışı yüzde 22.1’den yüzde 15.8’e; mevduat artış hızı yüzde 23.4’ten yüzde 14.1’e; kredi artış hızı da yüzde 42.5’ten yüzde 28.7’ye gerilemiştir.

- Sermaye yeterlilik oranı bir önceki yıla göre düşmüştür.

Sermaye yeterlilik oranı (SYO) = Özkaynaklar / KRET + PRET + ORET, bir önceki yıla göre, yüzde 21.1’den yüzde 19.1’e gerilemiştir. (KRET, kredi riskine esas tutar; PRET, piyasa riskine esas tutar; ORET, operasyonel riske esas tutar).

2007 yılında bankalarda Özkaynak / Toplam Aktif Oranı’nın yüzde 12.0’dan yüzde 13.1’e yükselmesine karşın, sermaye yeterlilik oranının düşmesi, bankaların daha riskli işlere yöneldiklerini göstermektedir. Bankalarda yeterli gözüken “SYO” Basel II kuralları uygulandığında bu düzeyini koruyamayacağı açıktır.

- Bankalarda likidite oranları gerilemiştir. Bankalar genelinde 2007 yılında likidite oranları; “Likit Aktifler / Toplam Aktifler” oranı yüzde 39.6’dan yüzde 37.1’e, “Likit Aktifler / Kısa Vadeli Yükümlülükler” oranı da yüzde 65.7’den yüzde 62.4’e gerilemiştir. Bankalarda kredilerin mevduattan daha hızlı artması, çok belirgin olmasa da likidite oranlarında düşşe yol açmıştır.

- Bankaların yabancı para pozisyon açıkları büyümüştür.

Bankaları yabancı para (YP) aktifleri ile yabancı para (YP) pasifleri arasındaki fark, eksi 13.8 milyar USD’den eksi 21.7 milyar USD’ye yükselmiş; bunun sonucu “Net Bilanço Pozisyonu / Özkaynaklar” oranı da eksi yüzde 13.4’ten eksi yüzde 14’e yükselmiştir. Bankalarda kur riski artmış; ancak 2007 yılında YTL, USD’ye karşı değer kazandığından, kur riskinin artışı banka kârları üzerinde olumlu etki yapmıştır.

- Banka kârları cari fiyatlarla yüzde 30.7 oranında artmış olmasına karşın bir önceki yıl artış düzeyi yüzde 51.0’a göre yavaşlamıştır.

Bankalarda kâr artışının yavaşlamasına karşın kârlılık oranları hafifçe yükselmiştir. “Net Dönem Kârı / Toplam Aktifler” oranı yüzde 2.3’ten yüzde 2.6’ya “Net Dönem Kârı / Özkaynaklar” oranı da yüzde 18.9’dan yüzde 19.5’e yükselmiştir.