Türkiye’de et fiyatlarındaki önlenemeyen artış nedeniyle gündemden düşmeyen et tartışmaları sürerken, dünyada da et fiyatları durdurulamayan bir hızla yükseliyor. Bir taraftan gelişmekte olan ülkelerin talebinde artış yaşanırken, diğer tarafta ABD ve Avustralya gibi önde gelen et ihracatçıların üretiminde meydana gelen ciddi düşüş ve kayıplar dünya genelinde et fiyatlarını son 20 yılın en yüksek seviyesine çıkardı.

Küresel Et Endeksi 2009’a göre yüzde 16 yükselirken; kuzu eti fiyatları son 40 yılın zirvesine çıktı. Sığır eti geçen iki yılın zirvesini görürken kümes hayvanları ve domuz eti fiyatları da artış gösterdi. Gelişmekte olan ülkelerde et tüketiminin büyük bir hızla artması, orta sınıfın büyümesi, köyden kente göç, refah düzeyinin yükselmesi ve Asya’da proteine dayalı Batı tarzı beslenme alışkanlığının yaygınlaşması et talebini körüklüyor. Fiyatların sürekli yükselmesi gıdada enflasyonu tetikleyerek endişe yaratırken, fırsatçılar da et fiyatlarındaki bu yükselişten cesaret alarak Chicago Ticaret Borsası’na (CBOT) spekülatif para girişlerini hızlandırdı.

CBOT’ta canlı dana kontratları yılbaşından bu yana üç kat artarak 453 gr etin fiyatı 1 dolarla 22 ayın en yüksek seviyesine ulaştı. Avustralya’da üretilen kuzu etinin fiyatı da 5.50 dolar/ kg ile 1973-74 sezonundan bu yana en yüksek rakamı gördü. Fiyat artışlarında sadece arz- talep dengesindeki bozulma değil; spekülatif davranışların da etkili olduğu tahmin edilmektedir. Avustralya ve Latin Amerika’daki büyük ihracatçı ülkelerde kuraklığa bağlı olarak hayvan yemi maliyetinin artması üretim maliyetlerini yükseltmektedir. 2010’da dünya genelinde et üretiminde daralma olacağını düşünen FAO, küresel sığır üretiminde bu yıl sadece 200 bin ton artarak, 64.9 milyon tonda kalacağı tahmininde bulunuyor.

ABD Tarım Bakanlığı da dünyanın sığır eti üretiminin geçen yılın yüzde 1 gerisinde olacağını ve 12 milyon tona ineceğini hesaplıyor. Küresel finans krizinde et fiyatlarının düşmesi ve yem fiyatlarının artmasıyla hayvan yetiştirmekte zorlanan çiftçilerin sürülerini küçültmesi ülkelerin üretimlerinin düşmesine neden oldu. Güney Amerika’da ise Brezilya, Uruguay ve Paraguay’da üretimin artacağı; Arjantin’de geçen yıla göre bir değişim yaşanmayacağı tahmin ediliyor.

Ancak dünyanın diğer bölgelerindeki üretimin azalması Güney Amerika’daki artışı gölgeleyecek gibi gözüküyor. Et fiyatlarının son dönemde hızla prim yapması, Avustralya ve Yeni Zelanda’da artan maliyetlere rağmen üreticilerin yeni sürüler oluşturmasını da teşvik etmekte. Rusya’da ise aşırı sıcakların neden olduğu hububat üretimindeki ciddi düşüşlere bağlı olarak hayvan sayısının yüzde 2 azalacağı ve et üretiminin de buna paralel düşeceği bekleniyor.

Asya’ya baktığımızda ise Çin’de getirisi azaldığı için çiftçilerin üretimi azaltması nedeniyle et üretiminde yüzde 5 daralma olacağı hesaplanıyor. Güney Kore’de yılın ilk yarısında baş gösteren şap hastalığı yüzünden üretimin görünümü belirsizliğini korusa da yüzde 30’luk kayıptan söz edilmekte. Hindistan’da et üretiminde sınırlı artış beklenirken, sellerin vurduğu Pakistan’da ise, üretimde ciddi düşüş tahmin ediliyor. Afrika’da sığır eti üretiminin yüzde 1’in altında bir artışla 4.8 milyon ton olacağı hesaplanıyor.

Batı Afrika’da Çad ve Nijer başta olmak üzere birçok ülkeyi etkisi altına alan küresel ısınma hayvan ölümlerini arttırırken yem bitkilerine de büyük zararlar vermekte. Doğu Afrika’da ise Etiyopya, Kenya ve Sudan’ın güney kesimlerinin su kıtlığı çekmesi bütün olumsuzluğuyla üretimi etkiliyor. Her geçen gün kendisini daha çok hissettiren iklim krizi, dünyanın farklı coğrafyalarında sebep olduğu doğal afetlerle tarımsal üretimi ve hayvancılığı olumsuz yönde etkileyerek dünyayı sarsmaya devam ediyor.

Küresel iklim krizinin neden olduğu 2007-08 kuraklığını Türkiye de yaşayarak bedelini ağır ödedi; ödemeye de canlı- cansız hayvan ithalatıyla devam ediyor. O dönemde süt inekçiliği yapanlar ucuz süt tozu ithalatına kapı aralanmasıyla sütün litresini 35 kuruşa dahi satmakta zorlanırken, bir de kuraklığın etkisiyle yükselen yem fiyatları sonucu yem alamaz duruma düştü. Bunlar ve diğer yapısal nedenlerle 2007-08 aralığında üreticiler 1 milyonun üzerinde süt ineğini mezbahalara sürdü. Tüketici de birkaç yıl ucuza et yiyerek hayvan varlığımızı bu şekilde tüketmiş oldu. Devam eden kuraklığın dünyada ve ülkemizde hayvancılığın en önemli girdisi olan yem fiyatlarını yükseltmesi hem et maliyetlerinin artmasına hem de hayvan sayısının azalmasına neden olmakta. Bu da arz yetersizliğini daha da büyüterek fiyatları tırmandırıyor, tırmandırmaya da devam edeceği görülüyor.

Greenpeace Uluslararası Genel Direktörü Kumi Naidoo, Türkiye’nin yakın bir gelecekte küresel ısınmaya bağlı nedenlerle, yükselen gıda fiyatlarından büyük ölçüde etkileneceği uyarısında bulundu. Naidoo, Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’a mektup yazarak acilen harekete geçmesini ve iklim krizine karşı nasıl bir önlem alacağını açıklamasını istedi. Türkiye daha 2007-08’de sonuçları ağır olan yaşadığı kuraklıktan dersler çıkartarak, Naidoo’nun da Başbakan Erdoğan’a uyarılarını dikkate alarak; dengesiz hava koşullarının, giderek artan iklim istikrarsızlığının, sellerin ve kuraklığın sonucunda; dünyada ve ülkemizde su ve besin kaynaklarının gittikçe azalmasının, tüm dünyayı olduğu gibi ülkemizi de olumsuz etkileyeceğini ve küresel gıda kıtlığının da, uzak ihtimal olmadığının farkına varıp; uzun soluklu tarım ve hayvancılık politikaları desteklenerek, tedbirler alınmalıdır.