Şu günlerde, her ne hikmetse, ABD’de “McCarthy dönemi” olarak bilinen yıllardaki soruşturmaları, suçlamaları, tutuklamaları düşünür oldum hep.

Birçok sanatçı, Amerika’ya Karşı Eylemleri Araştırma Komitesi’nin karşısına tanık olarak çıkmıştı. Başta Elia Kazan olmak üzere, bazı ünlüler “muhbirlik” ettiler, yanlış anlaşıldıklarını söylediler ya da pişmanlıklarını dile getirdiler. Ödül olarak da, işsiz kalmamaları sağlandı. Sözgelimi, Kazan, Komite’ye komünistlerin adlarını verdiğinin ertesi günü 500 bin dolarlık bir sözleşmeye imza atacaktı.

Direnenler, böyle bir soruşturmanın anayasaya aykırı olduğunu ileri sürenler de oldu. Bunların başında “Hollywood Onları” geliyordu: Alvah Bessie, Herbert Biberman, Lester Cole, Edward Dmytryk, Ring Lardner Jr, John Howard Lawson, Albert Maltz, Samuel Ornitz, Adrian Scott, Dalton Trumbo.

Komite’yi aşağılamak suçuyla hapis cezasına çarptırılan Ring Lardner Jr, 1961’de şunları yazacaktı:

“Cezaevinde karşılaştım onunla. Biraz zayıflamış, çökmüştü. Hemen tanıdım. Amerika’ya Karşı Eylemleri Araştırma Komitesi eski Başkanı J. Parnell Thomas’dı. O da beni tanıdı. Ama selâmlaşmadık bile... Son karşılaşmamızın üstünden üç yıl geçmişti. Komite’yi aşağılamak suçundan cezaevine atılmıştım Hollywood’dan dokuz arkadaşımla birlikte... Mr. Thomas da cezaevindeydi şimdi. Birtakım işsizleri devlet dairelerinde çalışıyor gibi göstermiş, aldığı paraları cebe atmıştı. Devleti dolandırmıştı yani. Yargıçların önünde savunma bile yapmamış, on sekiz aya hüküm giymişti.”

“Hollywood Onları”ndan senaryo yazarı John Howard Lawson, tanıklığı sırasında okumak üzere bir bildiri hazırlamıştı. Okumasına izin verilmeyen bu bildirisinde şunları söylüyordu:

“Bu Komite, lekelemek, yıkmak istediği Amerikan yurttaşlarını, yasaların dışına çıkarak, dürüst olmayan bir biçimde, bir haftadır suçlamaktadır. Ben buraya kendimi savunmak ya da avukatlarımın hafif bir deyimle ‘hiçbir temele dayanmayan kanıtlar’ olarak nitelendirdikleri uydurmaları yanıtlamak için gelmedim. Amerikan halkı bu durumu tek kelimeyle özetliyor: Çirkef. Mantıklı insanlar çirkefle uğraşmazlar. Üstüme kamyonlar dolusu çirkef boşaltılmış gibi görüyorum kendimi; başımdan aşağı kamyonlar dolusu çirkef daha boşaltılmak isteniyor, sonra da konuşmam söyleniyor... Hayır, çirkefle tartışılmaz. Ama o çirkefin nereden geldiğini bulmamız, o çirkefte başkalarıyla birlikte boğulmadan buna bir son vermemiz gerekiyor. Kaynak apaçık ortada. ‘Kanıt’ dedikleri şeyleri satılmışlardan, akıl hastalarından, reklâm peşindeki soytarılardan, Gestapo ajanlarından, muhbirlerden, karacahil ve korkak birkaç Hollywood sanatçısından elde etmişler.”

Lawson, bu karalamaların, bu “çirkef”in altında “yalan”ın yattığını düşünüyordu. Komite’de tanıklığı sırasında şöyle diyecekti:

“Hitler Almanyası’nda kullanılan eski tekniği kullanıyorsunuz siz de! Korkutma yoluyla sinema endüstrisini, sonra da basını ele geçireceğinizi sanıyorsunuz! Siz bana sorular soracağınıza, bırakın da ben burada ifade vermiş önceki tanıklara sorular sorayım, hepsinin aşağılık yalanlarını ortaya çıkarayım.”

Evet, şu günlerde bunları neden hatırlıyorum acaba?