İran’da Mahsa Amini’nin ahlak polisi tarafından, başını uygun şekilde örtmediği için öldürülmesinin birinci yıldönümüne girerken aylar boyunca ülkenin dört bir yanını allak bullak eden protesto gösterileri durulmaya başlamış görünmektedir. Daha doğrusu İran’ın her yanında patlak veren, ahlak polisini, mollaları, devrim muhafızlarını protestolar sürmekte; rejim, gösterileri tümüyle kontrol edememekte; ama daha ileri de gidememekte; gösteriler hafiflemiş bulunmaktadır. Yoksa genç kızların başörtülerini ateşe atarak yakma ve zaman zaman başörtüsü yasağını fiilen ortadan kaldırma eylemleri devam etmekte. Devrim muhafızları zaman zaman bunları tümüyle kontrol altına alamamaktadır. Ama birkaç ay süreyle sokağa egemen olan göstericiler de bir noktadan daha ileri gidemediğinden iki taraf arasında bir nevi modus vivendi yaşanmaktadır.
Artık sokak, rejimi yıkacak güçte olmasa bile şeriat mahkemeleri yine çalışmasına rağmen sokak da kendine bir kontrol alanı kurmuştur. Bu arada iyi haber alan çevrelerin de zaman içinde, Humeyni rejiminin baş dayanağı olan pazarın (tüccar sınıfı) kimi güçlerinin göstericilere başka gözle baktıklarını da belirtmektedirler.
***
Amini’nin öldürülmesi üzerine sarsılan ama sendelemeyen mollalar rejimi şimdilik varlığını korumayı becermiştir. Devrim muhafızları şimdilik taviz vermekten yana olmayıp Mollaların bağnaz uygulamalarını izleyeceklerdir. Kısacası mollalar ile devrim muhafızlarının cenderesi hemen kalkacak değil; ama baskı yöntemi dört bir yandan sıkışmakta olan mollarşi, her çelişkiyle biraz daha darbe almaktadır.
Rejimin muhaliflerinin en büyük sorunlarından biri de liderlik sorunudur. Buna karşılık, İran rejimi geniş kitleleri “emperyalizme karşı mücadeleye!” yönlendirme konusunda son derecede başarılıdır. Bu konuda sekiz yıllık Irak Savaşı’nda olduğu kadar, ABD’ye karşı mücadelede de antiemperyalist bir mücadele veriyor havasında görünmeyi başarabilmektedir.
Ortadoğu’daki dengeler de İran’a destek olmaktadır. Hem Çin’in her geçen gün Ortadoğu’da artan nüfuzu hem de Rusya’nın İran ile ilişkileri Washington’ın Tahran’ı dilediğince itip kakmasına el vermez. Mollalar rejimine bakarken, olaya doğru yaklaşmak, ABD’nin bölgedeki çıkar hesaplarını iyi yaparak oyuna düşmemek gerekmektedir. Ama aynı şekilde, İran İslam Cumhuriyeti’nin bölgede demokrasi için bir tehdit oluşturduğunu da görmezden gelmemek gerekmektedir.
Bugün İran’da kadınlar kendi vücutlarında tutsak olarak yaşamakta sürekli olarak; bu durum ülkede demokrasiye karşı tehdit unsuru oluşturmaktadır. İran’ın bölgesel dengelerini hesaplarken, kendi Azerbaycan saplantısı yüzünden nasıl tehlikeli bir politika güttüğünü de görmezden gelmemek gerekmektedir. Kuşkusuz Türkiye her komşusu gibi İran ile de dostluk ve iyi komşuluk ilişkilerini esas almalıdır. Fakat unutmamak gerekir ki sağlığında Humeyni’nin en büyük düşmanı laikliğin yılmaz savunucusu Mustafa Kemal Atatürk’ün Doğu’ya ilham olan mirasıydı. Bu gerçek Humeyni’nin yaşamı boyunca ve sonrasında şimdiye kadar da hiç değişmiş değildir. O yüzdendir ki İran’daki Humeyni rejimi durdukça Demokles’in kılıcı gibi Türkiye’nin üzerinde sallanıp duracaktır. Hoş ona gelinceye kadar daha neler var diyeceksiniz ve haklısınız da.
