İspanya, bir ayağı o ülkede olan, birkaç yıl orada yaşayıp, çalışan Nilgün Cerrahoğlu sayesinde, Cumhuriyet okurlarının iyi bildikleri bir ülkedir.
İspanya, Franco’nun 1975’te ölmesinin ardından kısa sürede, çoğulcu bir demokrasiye geçmeyi başarırken de doğrusu ya bizleri şaşırtmıştı.
1970’li yılların ikinci yarısı ve 80’lerin başlarında, “İspanya demokrasisi” örneğini hayretle, gıptayla izlemekte ve şu soruyu sormaktaydık:
“Nasıl oluyor da, İspanya 39 yıllık Franco diktasından sonra, böylesine çoğulcu bir demokrasiye başarıyla geçiyor da, Türkiye 25-30 yıllık çok partili deneyimine rağmen çoğulculukta yaya kalıyor?”
Gerçekten de soru ilginçti. Üstelik İspanya’da özgürleşme ile “öteki”ne saygı yalnız siyaset sahnesinde değil, yaşamın tüm kesimlerinde kendini gösteriyordu.
Öyle ki, zengin İspanyol sinemasına yeni bir soluk getiren, bütün tabulara saldırmakta bir an bile tereddüt etmeyen Pedro Almadovar gibi biri, “maço” kavramının anavatanında simge haline gelebiliyordu.
İspanya’nın yaşadığı bu baş döndürücü değişimi yalnızca Franco’nun son dönemlerindeki turizm patlamasının etkisine bağlamak kolaycılık olur.

***

Şurası bir gerçektir ki, o sırada ön planda olan İspanyol siyasi kadrosunun da, bu büyük toplumsal uzlaşma ve açılmanın yaşanmasında büyük etkileri olmuştu.
Performansıyla herkesi şaşırtan, iktidara gelemese bile demokratikleşmede, belirleyici etkisi olan İKP lideri efsanevi Santiago Carrillo’nun yanı sıra, ilk seçilmiş başbakan sağcı Adolfo Suarez ile ilk sosyalist Başbakan Felipe González’in birbirlerini tamamlayan, uzlaşma çabalarının büyük rolü olmuştu.
Ama İspanya’nın demokrasiye geçişinde 23 Şubat 1981 tarihinin çok önemli belirleyici yeri vardır.
O gün Yarbay Tejero İspanyol Parlamentosu’nu (Cortes) bastığında, Kral Juan Carlos, başkomutanı olduğu ordunun bütünüyle meşru yönetimin arkasında olduğunu söyleyerek, darbeyi bir anda püskürtüyordu.
Bu tavır üzerine, Santiago Carrillo, bir zamanlar “kısa sürede gider” dediği Juan Carlos için şunları söyleyecekti:
- Tanrı Kral’ı korusun!
Kral ülkenin demokrasiye geçişinde önemli bir rol oynamıştı ve Cumhuriyet için mücadele etmiş olanların bir kısmı bile kendilerini monarşist, daha doğrusu kendi deyişleriyle “Juancarlist” olarak tanımlamışlardı.

***

Franco ertesi İspanyol demokrasisinin ünlü figürleri artık siyaset sahnesinde değiller. Carrillo ve Suarez öldüler, González artık köşesine çekilmiş bir ihtiyar. Bir zamanlar demokrasi lehine koyduğu tavırla Cumhuriyet için savaşmış olanların bile desteğini sağlayan Juan Carlos ise dillere destan çapkınlıklarının yanı sıra, ondan da fazla yolsuzluklara karşı yeterince titiz davranmaması yüzünden popülaritesini yitirmiş durumda, bu hafta oğlu lehine tahttan çekildiğini açıklamak zorunda kaldı.
Bu feragatte, Kralın kendi sarsılmış itibarının yanı sıra kocası ile birlikte adı yolsuzluk skandalına karışan kızı Prenses Cristina’nın monarşi protokolünden uzaklaştırılması kaygısının da rol oynadığını görüyoruz.
Prenses Cristina da, kocası İnaki Urdangarin de şimdi yargıç önünde hesap veriyorlar.
Bir zamanlar dikta diyarı olan İspanya’da ise ne kraliyet ailesinin fertlerini yargılayan yargıca bir şey oluyor ne de saray bir komplodan söz ediyor.
Kral tahttan feragat ediyor. Bazı İspanyollar, sokaklarda, cumhuriyet lehine gösteri yapıyorlar.
Şu garip İspanyollara bakın! Oyunu kurallarına göre oynuyorlar. Kim olursa olsun ne gerekiyorsa yapıyorlar, bir zamanlar kahraman olan Kral bile gitmek zorunda kalıyor.
Bizde ise bu tür olaylarla suçlananlar, seçimle gelen Kral olarak sorumluluktan sıyrılma yolunu tutuyorlar. Ve biz de hâlâ soruyoruz:
- Neden İspanya çoğulcu demokrasiye, hoşgörülü topluma geçti de biz geçemedik?