“Türkiye’nin 2019-2021 yılları arasında ekonomik programının ötesinde bir politikalar değişiminin lansmanı için bir aradayız.”
Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak’ın anlatımı size de marketteki fon müziği gibi geliyor mu?
Dinliyorsunuz, belki kulağa hoş geliyor, ama asla derinlik göremiyorsunuz. Son yılların modası “Powerpoint sunuları”nın eşlik ettiği, bir gökdelenin 87. katında yazılmış gibi duran cümlelerin mekaniği insana “sadede gelelim” dedirtiyor.
Albayrak’ın McKinsey eleştirisi yapanları sınırları aşıp “ya cahil ya hain” diye eleştirdiği konuşmasından 3 gün sonra, Cumhurbaşkanı’nın “bunlardan fikri danışmanlık hizmeti de almayacaksınız” diye eli belinde ortaya çıkmasının sırrı belki de burada.
Çünkü Türkiye’de, devlet geleneğinde, geniş bir kesimin kabullenemediği, garip bir dönüşüm yaşanıyor.
Aslında biz, cuma günü, McKinsey anlaşmasının iptal olduğunu öğrenmiştik. Kulaklarımıza inanamamıştık ki Odatv’de “acaba” diyerek duyurmuştuk.
Yaşananlar “McKinsey kazası” diyerek kapatılacak gibi değil.

Hazine’de bir günde değişen alışkanlık
Bir gelenekti...
Her sabah basın özetleri hazırlanıyor, bakanlığın birimlerine iletiliyordu. Son olarak bu görevi Basın ve Halkla İlişkiler Müşavirliği’ni yürüten Ayten Gök yapıyordu. Albayrak’ın gelişiyle görevden alındı, yerine Ali Berber getirildi. Gök yine de işini her sabah sürdürdü.
Ancak Türk ekonomisindeki kötü gidişe McKinsey ile anlaşma eklenince bu dosyanın içeriği bayağı değişti. Muhafazakâr medyada bile bakanlığı yerden yere vuran yazılar artınca Gök’ü çağıran Berber “bu işi durduruyorsun” dedi. Artık alışkanlık haline gelen dosyayı alamayan birimler, Basın Müşavirliğini aramaya başlayınca, Ayten Gök, herkese bir e-posta gönderdi. “Bakanlık Basın Müşavirliğinin talimatıyla” her sabah yaptığı işi durdurduğunu artık Ali Berber ile iletişime geçilmesini istedi. Gök, gerçek gerekçeyi açıklayamıyordu sorun daha derinlerdeydi.
Berat Albayrak, Enerji Bakanı olduğunda, eski yöneticisi olduğu Sabah gazetesinden Mehmet Ali Berber’i önce oraya sonra da kendisiyle Hazine’ye götürmüştü. Berber, Hazine’nin değil Berat Albayrak’ın bürokratıydı.

Artık bürokratlar değil danışmanlar var
Anlattığımız hikâye, Hazine’de son dönemde yaşanan rahatsızlığın özeti gibi.
Osmanlı’dan Cumhuriyet’e devrolan ve esaslı bir bürokratik geleneği temsil eden Hazine’de Albayrak ile beraber 20-25 kişilik, genç ve tecrübesiz bir ekip belirleyici oldu. Kimi Albayrak’ın okulundan, kimi çalıştığı Çalık Grubu’ndan kimi de arkadaş çevresinden geliyordu. Adeta küçümseyerek baktıkları kurum birikimini, sürecin hep dışında bırakıyorlardı. Öyle ki yıllardır Hazine’yi taşıyan bürokratlar, pek çok gelişmeyi, kamuoyuyla birlikte öğreniyordu.
Sadece kadrolaşmadılar.
“Bürokratik oligarşiyi yıkacağız” sloganıyla gelen ve kurum geleneklerini küçümseyen grup, usulleri de değiştirdi. Bürokratların her kademede ince eleyip sık dokuyan çalışmalarının yerini, danışmanlar ve bakan yardımcıları eliyle yönetim kültürü aldı.
McKinsey ilk değil.
Önemli kısmı aslında son 16 yılda, yani AKP döneminde, kurumda yetişmiş çalışanlar yerine, Oliver Wyman’dan Boston Consulting’e, Hay Grup’tan Deloitte’e şirketlere danışma alışkanlığı yeşerdi. Bu şirketlerin seçimi bile keyfi yapılır oldu.
Her gün “ben yeni danışmanım” diye gelenlerden hangi birini anlatalım?
Bir kongre merkezinde çalışırken bakan yardımcısının İnsan Kaynakları Danışmanı yapılan, kendisi KPSS’de 70 puan bile alamadığı halde “performans hedefleri” ölçümü yapanı mı?
Albayrak’ı Çalık’tan tanıyan, ancak brifing bile almaya gerek görmediği için Hazine bürokrasisinde kimin ne iş yaptığını bilmeyen, her belgenin altına “aksiyon alalım” yazan bakan yardımcısını mı?
Bir yandan “tasarruf” derken öte yandan Varlık Fonu’ndaki Ziraat Bankası promosyonuyla alınan Passat’ları A6’ları beğenmeyen danışmanları mı?
Sosyal medya geçmişinden Fethullahçı komiserlerin paylaşımlarını silmeyi unutmuş bakan yardımcısından mı söz edelim? Ya da özgeçmişinden FETÖ okulunu kaldıranlardan mı bahsedelim?
Ankara’da ofisi bile olmadığı halde bakanlığın seyahat işlerini “dostluk” gücüyle alan firmayı mı anlatalım?
McKinsey’in Hazine’den bürokrat transfer edip, sonra da Hazine’de yapılacak milyon dolarlık işe bu çalışanları gönderme uyanıklığını mı?
Mesele bir danışmanlık anlaşması iptalinin çok ama çok ötesinde.

Türkiye’nin birikimine yenildiler
Daha ilk toplantıda, Hazine bürokrasisine “McKinsey söyleyecek siz yapacaksınız” diyen yeniyetme yönetici sınıf, Türkiye gerçeklerine çarparak kaybetti.
Ne mutlu ki bu kez yalnız “endişeli muhalefet”le kalmadı.
Albayrak’ın sunumlarında etkisini gördüğünüz plaza CEO’ları, Türkiye’nin 500 yıllık Hazine birikimine ve iktidarın içinden “nereye gidiyoruz” eğilimine mağlup oldu.
Umut verici, zira bu hepimizin başarısı.
Ancak unutmayın: Devlet, ordu ve bürokrasidir.
Son dönemde kumpaslarla, kadrolaşmalarla, hukuksuz işlerle bu iki yapı delik deşik edildi.
Bizden söylemesi, son yıllarda en çok “devlet” diyenler, bilerek ya da bilmeyerek, devletin sonunu da hazırlıyor.