Emevi Halifesi I. Velid’in Kuzey Afrika Valiliği’ne ve İslam Orduları Komutanlığı’na atadığı Musa Bin Nusayr’ın İspanya’yı fethetmek üzere görevlendirdiği Tarık Bin Ziyad 711 yılında yedi bin kişilik ordusuyla daha sonra kendi adıyla anılacak olan Cebelitarık Boğazı’nı geçerek İspanya topraklarına ayak bastı. İlk işi ordusunu getiren gemileri yaktırmak oldu. Amacı askerinin geri dönüş umudunu kırmaktı. Şu sözler ona aittir: “Arkanızda düşman gibi deniz, önünüzde deniz gibi düşman. Nereye kaçacaksınız? Vallahi sizin için ancak sadakat ve sabır kalmıştır. Düşmanın silahı, teçhizatı ve erzakı boldur. Sizin silah olarak ancak kılıçlarınız, erzak olarak da düşmanın elinden sahip olabileceğiniz vardır.”

***

Tarık Bin Ziyad o zamanlar İspanya’ya egemen olan Vizigotlar’ın kendisininkinden çok daha kalabalık ordularını yenerek kısa zamanda Cordoba, Granada, Malaga, Zaragoza, Sevilla gibi kentleri ele geçirdi. İslam orduları daha sonra ülkenin kuzeyine ve Fransa’nın bazı bölgelerine egemen oldular.
Endülüs’teki İslam egemenliği 6 döneme ayrılır: Valiler Dönemi (714-756), Endülüs Emevileri Dönemi (756-1031), Mülûkü’t- Tavâif (Beylikler) Dönemi (1031-1090), Murabıtlar Dönemi (1090-1147), Muvahhidler Dönemi (1147-1238), Gırnata (Granada) Sultanlığı (1232-1492).
Bu sultanlığın yıkılışı ile 781 yıllık egemenlik sona erdi.

***

II. Abdurrahman, El Hakem ve Mansur’un yönetiminde iken (912-1002) bir milyondan fazla insanın yaşadığı Endülüs- Emevi devletinin merkezi olan Cordoba (Kurtuba), Bağdat ve İstanbul ayarında uygar bir kentti. 200.000 konut, 60 saray, 600 cami, 700 hamam, 17 üniversite ve 70 halk kütüphanesi bulunuyordu. Arap mühendisler Guadalguivir Irmağı üzerinde 17 kemerli bir köprü yapmışlardı. I. Abdurrahman’ın ilk işi bir suyolu inşa ettirerek Cordoba’da evlere ve bahçelere bol su getirtmek olmuştu.
Müslümanlar döneminde Cordoba kütüphanesindeki elyazması eserlerin sayısı yaklaşık 400.000 idi. Bu kütüphanenin sadece kitap adlarına göre yapılmış olan kataloğu 44 cilt tutmaktaydı.
III. Abdurrahman tarafından kurulan Cordoba Üniversitesi o dönemde dünyanın en önemli üniversitelerinden biri oldu. Hem Kahire’deki El Ezher ve hem de Bağdat’taki Nizamiye medreselerinden daha önce kurulmuştu; yalnızca İspanya’dan değil, Avrupa, Afrika ve Asya’nın diğer bölgelerinden gelen her dinden öğrenciler için bir çekim merkeziydi.

***

Müslüman bilim adamları birçok alanda ortaçağ karanlığında debelenen Avrupa’ya ışık tuttular. Tarih, coğrafya, astronomi, tıp, matematik, botanik ve felsefe dallarında önemli yapıtlar verdiler, insanlığın gelişmesine katkıda bulundular.
1980’li yıllardan bu yana yaptığım Andalucia (Endülüs) gezilerinde hayran olduğum birçok mimari yapıt İspanya’ya Müslümanlar tarafından kazandırılmıştır. Cordoba’daki Kurtuba Ulucamii (el-Mescidü’l-Kebîr), Toledo’daki Bâbü Merdüm Camii, Granada’daki Alhambra Sarayı o dönemden günümüze kalan mimari şaheserlerdir.
Bu yazımızda İslam uygarlığını Endülüs ile sınırlı tuttuk. Amacımız böyle ileri bir uygarlığın nasıl olup da çöküşe geçtiği, İslam ülkelerinin/toplumlarının nasıl olup da günümüzdeki görünüme gerilediği sorusuna bir yanıt aramaktır.
Gelecek yazımızda Endülüs-İslam bilimadamlarından ve insanlığa kazandırdıklarından söz edeceğiz.

***

Tüm Müslüman okurlarımın Kurban Bayramı’nı kutlar, esenlik, mutluluk, huzur ve barış dolu aydınlık günler dilerim.