Geçen hafta kamu yararını göz önünde tutarak yayın yapması gereken gazetelerin kazalar, kusurlu işlemler, hatalar nedeniyle yaralamalara, ölümlere yol açan firmaların isimlerinin gizlenip gizlenmemesi konusunu ele almıştık. Firma isimlerinin saklı tutulmasının doğru olmadığını, firma yetkililerinin görüşlerine de mutlaka başvurarak olayların haberleştirilmesinin doğru tutum olacağını belirtmiştik. Hürriyet gazetesi Okur Temsilcisi arkadaşım Faruk Bildirici’nin hazırladığı “İsimlerin kodlanması ve fotoğrafların buzlanması kılavuzu”nun da bu konuda yararlı ve yol gösterici olacağını umuyor, tartışmaya ve ilginize sunuyorum:
• Adli vakalarda iddianame hazırlanıp yargılama başlayana kadar isimler kodlanır. Yargılama sırasında ve kararlarda isimler açık yazılabilir; ancak tereddüt yaratan durumlarda isimlerin gizlenmesi tercih edilir. Dijital mecrada yargı kararına kadar isimler gizli tutulur.
• Siyasi davalarda ve ünlülerle ilgili yargılama ve soruşturmalarda isimler açık yazılabilir.
• İsim kodlamaları, polis ve yargı haberini karmaşık ve okunamaz hale getiriyorsa “Bayan X / Bay Y” gibi kodlamalar ya da (ABD’deki Jane Doe ve John Doe adlandırması gibi) takma isimler kullanılabilir.
• Çocuklarla ilgili suçlarda sanık, tanık ya da mağdur olan 18 yaşından küçüklerin isimleri ve fotoğrafları hiçbir şekilde yayımlanmaz. Bu tip vakalarda illüstrasyon, kolaj, arşiv fotoğraf ve görüntüleri de yayımlanmaz.
• Şiddet mağduru kadınların (kendileri açıkça izin vermediği sürece) kimliği, unvanı, adresi gibi kişisel bilgileri gizlenir. Bu durumda isimleri kodlanarak, fotoğrafı da buzlanarak bile verilmez.
• Tecavüz ve cinsel saldırılarda illüstrasyon, kolaj, arşiv fotoğraf ve görüntüsü kullanılmaz. Bu saldırılarda yaşamını yitirenlerin isim, fotoğraf ve kişisel bilgileri yayımlanırken “ölenin anısının lekelenmemesi”ne özen gösterilir.
• Adli ya da olumsuz vakaların meydana geldiği ticari kuruluşların ve kaza yapan otobüs firmalarının adları, suçlayıcı ifadelere yer vermeden ve firma yetkililerinin de görüşü alınarak yazılır.
• Şehit olan güvenlik görevlileri ile kaza ya da felaketler sırasında ölenlerin isimleri, yakınlarının ölümden haberdar olmalarından sonra yazılabilir.
• Pornografik fotoğraf ve görüntüler buzlanır. Ancak çıplaklığın haberin unsuru olması ya da sanatsal bir çalışmanın konusu olması halinde buzlama yapılmaz.
• Kanlı ya da şiddet içeren fotoğraf ve görüntüler buzlanarak kullanılabilir Ölülerin yakın plan fotoğraflarına yer verilmez; yüzler mutlaka buzlanır.
• Bir haberde kimliğinin gizlenmesine karar verilen kişinin fotoğrafı tanınmayacak şekilde buzlanır; adı ve soyadı kodlanır; adres, işyeri, unvanı, yakınlarının adları gibi tanınmasına yol açacak hiçbir bilgiye yer verilmez.
• Kimlik bilgilerinin ve isimlerin gizlenmesi, fotoğrafların buzlanması kriterleri, dünya haberleri ve yabancılar için de geçerlidir.
Fotoğrafta terslik
30 Ağustos tarihli Cumhuriyet gazetesindeki Atatürk’ün fotoğrafı ters basılmış. Kılıç ve madalya solda olması gerekirken sağda görüntülenmiş. Eşimin dikkatini çekti ve ben bildirmek gereğini duydum. Gönül Koçer
Beş yıldızlı hotel
Otel havuzunda ölümle biten kazayla ilgili haberiniz unsurları bakımından doğrusu dört dörtlüktü. Anlayamadığım ailenin ve otel yetkililerinin görüşlerine yer verdiğiniz halde otelin adını neden gizlediğiniz oldu. Otelin adı “beş yıldızlı hotel” mi? Siz bu konuyu eleştirmemiş miydiniz? Selim Aktepe
Küçük ama önemli hatalar
Sayın Öz, öncelikle özgürlüğünüze kavuşmanıza sevincimi belirtirken halen tutuklu olan diğer Cumhuriyet çalışanlarının da bir an evvel özgürlüklerine kavuşacağı günü beklediğimi ifade ederim.
30 Ağustos Zafer Bayramı nedeniyle gazetenizde 3 gün boyunca yayımlanan “Büyük Taarruzdan Zafere” yazı dizisi ve 31 Ağustos günü Olaylar ve Görüşler köşesinde Nazmi KAL tarafından hazırlanarak yayımlanan “30 Ağustos’un Sırrı” başlıklı makale hatırlatıcı ve öğretici mahiyetteydi.
Bununla beraber, üç günlük yazı dizisinde sayfa düzeni beni yazıyı okumada zorladı. Özellikle 30 Ağustos günlü yazıyı okurken tarih sırasını çözerek önce orta sıradaki sütunu, sonra sağ sütunu ve en son sol sütunu okudum. Oysa ki okuma sıramız soldan sağa olması gerekmez miydi?
Bir başka eleştirim ise, gazetenizde basılan tarihi fotoğraflar ve sanatsal grafiklerin ters simetri ile (ayna efekti) basılmasına yönelik. 30 Ağustos günlü gazetenizde baş sayfada Atatürk at biniyor, ama sol göğsünde taşıması gereken madalyası ile sol tarafta olması gereken kılıcı sağ tarafa yerleşmiş, gene adı geçen yazı dizisinde yer alan Atatürk fotoğrafında belinin sağında olması gereken silah fotoğrafta sol tarafa geçmiş. Bunlar küçük fakat önemli ayrıntılar.
Bir de Türkçe hatası; 30 Ağustos günlü gazetenizin son sayfasında, eski alışkanlıkla otoyol yerine otoban kelimesi de sıklıkla kullanılmış.
Bu küçük fakat Cumhuriyet gazetesine yakıştıramadığım hatalara dikkatinizi çeker sizin ve çalışma arkadaşlarınızın Zafer ve Kurban Bayramlarını en içten dileklerle kutlarım. Selman Binboğa
