Değerli bilim insanı Meryem Koray’ın Dünya Ahvali adlı yeni kitabı, “Kapitalizm Küreselleşirken” alt başlığıyla, küreselleşmenin biçimlendirdiği dünyayı sol duyarlılık ve açık, anlaşılır bir dille ortaya koyuyor. Yaşadığımız dönemi anlamada ufuk açan bu çalışma, adına, tekno ya da küresel kapitalizm denen, hem bölgesel hem de dil, din, kültür farklılıklarını aşan sistemi sorguluyor. Kalkınma ve büyüme adına yeryüzünü, doğayı ve insanı bir yana iten ekonomi politikalarının hayatı nasıl metalaştırdığını, yoksulluk, işsizlik, hastalık ve açlıkla boğuşan milyarlarca insanın açgözlülerce savaş, şiddet ve geleceksizliğe nasıl mahkûm edildiğini derinliğine anlatıyor.

***

Kitabın “Krizler Dünyası” başlıklı ilk bölümünde küreselleşen dünyanın sosyoekonomik, sosyokültürel sorunları ve siyasal tıkanıklıklarını ele alan yazar, kendi bakışına ek olarak, değişik düşüncelere de yer veriyor. Eşitsizlik ve adaletsizliğe karşı mücadelenin siyaset ve demokrasiden beklendiğini ancak bunların küresel düzeyde yeterli ve işler olmadığını vurguluyor. Devletin ve siyasetin gerilediği, demokratik hakların tırpanlandığı bir dünyada ulusların refaha ulaşması hiç kolay değil.

Koray; post kapitalizm-post modern ilişkisinin, popüler kültürün küresel kültüre dönüşmesindeki rolüne de değiniyor. Yüzeysel kültürel ürünler, duygu ve etkinin azalması, tarihselliğin önemini yitirmesi, yeniden üretim (röprodüksiyon) ve reklamın üretimin önüne geçmesi, insanların kendini konumlandırma güçlüğü gibi durumları hatırlatıyor. “Bireycilik, farklılık, kimlik siyasetiyle öne çıkan, parçalanmış toplumlar, gerileyen vatandaşlık ve siyasetle umutsuzluk doğuran; etrafımızdaki dünyayı görecelilik, belirsizlik ve karmaşıklığıyla tanımamızı zorlaştıran bir kültürel ortamla kuşatılmış durumdayız. Toplumsal çeşitliliğe, pozitif bilimlerin kesinliğinden uzaklaşmaya ve inanca açılan bir döneme girildi” diyor. Modernitenin iflas ettiği savlarına karşı ise hesaplı bir akılcılık ve verimlilik gibi modern zamanlara ait anlayışların henüz gözden düşmemiş olduğuna dikkat çekiyor.

Yıllardır sosyoekonomik sistem ve sorunlarıyla uğraşan Koray’a göre, ekonomik ve siyasal gücü elinde tutanların melez bir kapitalist kültürleşme yaratılmasında parmakları var. Küreselleşmenin kültürel yönünü belirleyen teknoloji ise tarafsız değil. Hegemonik ilişkilerin kurulmasında kültür başlı başına bir araç ve yeni elektroniğin oluşturduğu tehdit, sömürgecilikten daha tehlikeli. Sonuçlar ise görülmeye başlandı. Küresel piyasaya eklemleneceğim diye toplumlarına sırt dönen ulus devletlerde toplumsal çelişkilerin yoğunlaşması ve büyük yıkımlar.

***

Kitabın ikinci bölümü Avrupa Birliği’ne, üçüncü bölümü emek, bölüşüm, adalet sorununa ayrılmış. Sistemin ve insanlığın bu en büyük derdi üzerine Koray, can yakıcı saptamalar yapıyor. Son bölümde yer alan “Dönüşüm Umudu var mı” sorusunu ise şöyle yanıtlıyor: “Bugün her alanda iyi, güzel ve doğruyu belirleme gücüne ve ekonomik yapılanmayı da aşarak etkin bir kültürel egemenliğe ulaşmış olan sisteme karşı çoğulcu bir düşüncenin geliştirilmesi gerekiyor.(…) Milyarları ilgilendiren bunca sorun karşısında bu kadar tevekkül ve boş vermişlik kabul edilemez!”

Küresel adaletsizliğin ipliğini her yönüyle pazara çıkaran, yeniden tartışmaya açan bu önemli kitap üzerine söylenecek şey çok ama yer dar. Okuyun ve düşünün, diyorum.

***

Dünya Ahvali - Ayrıntı Yay / 2011- 512 S.

*Not: Geçen haftaki yazım üzerine, sorunumu merkeze aktararak hemen çözülmesini sağlayan Grayling’den Özlem Öz’e ve Google Türkiye’ye teşekkür ederim.

\n\n