29 Mayıs 1945’te vergi reformunun gereği olarak kurulan HUK (Hesap Uzmanları Kurulu), 7 Temmuz 2011’de KHK darbesi ile kapatıldı. 1940’larda modern bir vergi sistemi oluşturmak için çalışmalar başladı. Alman Prof. Dr. Fritz Neumark’la reform çalışmalarını yürüten efsane maliyeci Ali Alaybek modern Gelir Vergisi, Kurumlar Vergisi, Vergi Usul Kanunu taslaklarını hazırlamıştı. Taslak zamanla hükümet tasarısına dönüştürüldü, TBMM’de yasalaştırıldı.

Çağdaş denetim ihtiyacı

Modern vergi sisteminde vergi denetiminin önemi büyüktü. Çağdaş bir denetim kuruluna ihtiyaç vardı. Ali Alaybek’in öncülüğünde çalışan komisyon tarafından maliye bakanına bağlı bir kurul oluşturma çalışmaları yapıldı. Çalışmalar sonucu 29 Mayıs 1945’te TBMM’de kabul edilen 4709 sayılı kanunla, HUK kuruldu.

HUK, üst düzey vergi incelemesi yanında, soruşturma, araştırma, kanun tasarıları hazırlama gibi önemli görevler yapmıştır. Bir ocak, bir ekol olarak kamu yönetimine, özel sektöre yöneticiler yetiştirmiştir. Başta Merkez Bankası olmak üzere, pek çok bankanın genel müdürleri, KİT’lerin yöneticileri, çeşitli bakanlıkların müsteşarları hesap uzmanları arasından çıkmıştır. Bu ocaktan çıkan bakanlar, parlamenterler de vardır. Kurumsallaşan özel sektör kuruluşları için en çok aranan yöneticiler, hesap uzmanlarından seçilmiştir.

BAĞIMSIZLIK VE TARAFSIZLIK

HUK, vergi incelemesine bağımsızlığı ve tarafsızlığı getirmiştir. Maliye bakanına bağlı olmasına rağmen hesap uzmanları inceleyecekleri mükellefleri objektif kısıtlara göre seçmişlerdir. İncelenecek mükellefin belirlenmesinde, nasıl inceleneceğinde, hazırlanan raporların değerlendirilmesinde bağımsızlık ve tarafsızlık esas olmuştur. Arkadaşlarımızın, üstatlarımızın, iktidara yakın mükelleflerin incelenmesinde müdahale olmadığı, müdahale teşebbüslerinin sonuçsuz kaldığına ilişkin, meslektaşımız Ali Serdar’ın hazırladığı anılar kitabında pek çok anekdot vardır.

Hesap uzmanlarının hukuka bağlı, baskılara direnen, bağımsız ve tarafsız tutumları, özellikle son yıllarda iktidarı rahatsız etti. İktidar, hangi mükellefin inceleneceğine, nasıl inceleneceğine, hazırlanan inceleme raporunun uygulamaya konup konmayacağına kendi karar vermek, yargı gibi vergi incelemesini de “siyasallaştırmak” istedi.

Hesap uzmanları, 66 yıllık onurlu tarihleri boyunca hukuk çerçevesinde görevlerini “bağımsız ve tarafsız” şekilde yaptılar. Siyasi baskılara direndiler. İktidar, HUK varken vergi denetimini istediği gibi yönetemeyeceğini anladı. 7 Temmuz 2011’de çıkarılan 646 sayılı KHK ile, HUK’u kapattı. Beklenmedik bu kapatma kararı, eski ve yeni tüm hesap uzmanlarında büyük üzüntü yarattı.

Geçmiş yıllarda Türkiye’nin vergi denetimine, kamu sektörüne, özel sektöre çok değerli 1500 liyakatli, namuslu uzman yetiştiren kurum, küçük hesaplarla kapatılmıştı. HUK’un kapatılmaması için çok çalışan Hesap Uzmanları Kurulu Vakfı Başkanı Ahmet Eren duygularını “tarih yazanlar tarih olmaz” diye ifade etmişti.

VERGİ DENETİMİ SİYASALLAŞTI

Bütün mensuplarının, hepimizin pek çok anılarla, duygularla bağlı olduğumuz HUK’un kapatılmasına rağmen hem vakfımız hem derneğimiz, mensuplar arasında birlikteliği yaşatmak için çok çaba harcıyor. Zaten hiçbirimizde “Ocağımız kapatıldı, ayrıldık, dağıldık” duygusu yok.

Başta HUK olmak üzere, Maliye Teftiş Kurulu’nun, gelirler kontrolörlerinin, ülkemizde çağdaş vergi denetimini etkin kılmak için büyük çabaları oldu. Bu kuruluşlar giriş sınavı, yeterlilik sınavı ve meslek içi eğitimle liyakate çok önem veren inceleme elemanları yetiştirdiler. Sınavlarda ince eleyip sık dokudukları için sınırlı sayıda eleman aldılar.

HUK kapatıldıktan sonra, vergi incelemesinde kalite, tarafsızlık ve bağımsızlık sorunu yaşanıyor. Eski İzmir Defterdarı ve eski İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı meslektaşımız Burhan Özfatura “Kurulların kapatılmasından sonraki dönemlerde vergi denetimi var diyen yalan söyler” diyor.

Çıkarılan yönetmeliklerle vergi incelemeleri tamamen yönetimin güdümüne bırakıldı. Yönetimin istemediği hiçbir mükellef incelenmeyecek, yönetimin istemediği hiçbir inceleme raporu uygulamaya konulmayacak. Vergi denetimi siyasallaştı. Oysa vergi denetiminin siyasallaşması, yargının siyasallaşması kadar sakıncalıdır.

Türkiye kısa sürede, kuvvetler ayrılığının, hukukun üstünlüğünün egemen olacağı gerçek demokrasiye geri dönecektir. O zaman modern vergi denetimini ve denetimin bağımsızlığı ve tarafsızlığını 66 yıl onurla temsil etmiş HUK tekrar açılacaktır. O güne kadar da HUK’u kapatan haksız, hukuksuz karardan dönülmesi için mücadelemiz sürecektir.

MUSTAFA ÖZYÜREK

TÜRMOB ONURSAL BAŞKANI