ABD Başkanı Biden, ilk yurtdışı gezisini İngiltere’ye yaptı. Bugünkü NATO Zirvesi’nde Rusya’ya verilecek kritik mesajların, üye ülkelerle birlikte belirlenmesi gerekirdi. Biden ise İngiltere’de bir hava üssünde, ABD askerlerine yaptığı konuşmada verdi mesajını.

Mesaj, Rusya’dan çok, Brüksel’deki zirvede Rusya’ya karşı alınacak kararlarda, engel çıkarmaya hazırlanan üyeleriydi. “Kızım sana söylüyorum, gelinim sen anla” der gibiydi.

VERİLERİN SÖYLEDİĞİ

G-7 Zirvesi’nin, bugünkü NATO Zirvesi arifesinde İngiltere’de düzenlenmesi tesadüf değil. G-7’nin gündeminde salgın, ticaret, altyapı gibi konular olsa da asıl sorun küresel ısınmanın sonuçları, bunun küresel ticaret denizyolları ve jeopolitik neticeleri. Kutuplardaki buzulların erimesi, G-7 ve NATO’daki stratejik karar alıcılar için ciddi sonuçların habercisi. G-7’nin Japonya dışındaki altı üyesinin NATO üyesi olduğu dikkate alınırsa bu kez G-7’de, NATO’nun “zengin abileri” zirve öncesi stratejik ortak tutum belirlediler, ön istişare toplantısı yaptılar.

Bunun nedenini sayılar açıklıyor. Arktik Okyanusu bölgesinde, dünyada keşfedilmiş doğalgazın yüzde 13’ü kadar doğalgaz ve 90 milyar varil petrol olduğu hesaplanıyor. Küresel ticaretin yüzde 88’ini yapan Asya, Avrupa, Amerika arasındaki ticaretin, yakın gelecekte Arktik Okyanusu’nda kuzeybatı kanalında ortaya çıkacak yeni deniz ticaret yolları üzerinden yapılması olası. Asya’dan Avrupa’ya Panama Kanalı üzerinden yapılan deniz ticareti yolu yüzde 40 kısalacak. Kuzey Kutbu’ndaki erimeyle yeni erişilebilir kaynaklar ve deniz ticaret yolları üzerinde hak iddia eden süper güçler arasında mücadele kaçınılmaz olacak.

RUSYA VE KUZEY KUTBU

Rusya kendisini ev sahibi görüyor. Kuzey Kutbu’na en kısa mesafesi 1500 km olan Çin, kendini Kuzey Kutbu'na komşu devlet ilan etti. Bu, bölgedeki mücadelenin ne denli çetin geçeceğinin göstergesi. Kuşak ve Yol Projesi’yle NATO ve AB içinde yeterince kafa karıştıran Çin, Arktik bölgede de kendine rol biçiyor. Bu da Çin’in, NATO’nun risk ve tehdit tanımında önlerde yer alması anlamına geliyor. Kuzey Kutbu’ndaki erime, yeni jeostratejik bölgenin nasıl kontrol edileceği sorusunu öne çıkarıyor. Grönland, Trump’ın satın almaya çalıştığı ada, kontrol edilebilecek konumda. Dolayısıyla Danimarka’nın özerk Grönland adası, yükselen küresel jeostratejik değer olabilir. Danimarka da ABD ve NATO için transatlantik bağın harcı olmaya, NATO üyeleri arasında vazgeçilmezler listesine girmeye aday.

Bu tabloda ABD için bugünkü zirvede stratejik öncelik, Trump döneminde dibe vuran NATO ve ABD arasındaki güveni, transatlantik bağı tazelemektir. ABD boşuna “geri dönmüyor". Biden’ın İngiltere’deki acelesine bakılırsa kimseyi dinlemeyecektir. Soğuk Savaş’tan bu yana transatlantik bağı, Avrupa isterdi. Artık ABD de bu bağa aynı önemi verecektir.

1991’deki Roma Zirvesi’nde NATO, stratejik güvenlik konseptiyle Soğuk Savaş sonrasında kendini yeniden tanımlamaya başlamıştı. Bu zirve de NATO’nun 21. yüzyılda kendini yeniden tanımlayacağı bir zirvedir. Küresel ısınma sonucu, Arktik Okyanusu’nda ortaya çıkan risk, tehdit ve yeni kaynaklar bugünkü zirvede NATO için yeni stratejik görev ve yapılanmaların gerekçesi olacak, ABD ve NATO’nun 2030 ve sonrasındaki stratejik duruşunu belirleyecektir.

TÜRKİYE’NİN BEKLENTİLERİ

Türkiye’nin, Cumhurbaşkanı Erdoğan ve ABD Başkanı Biden arasındaki görüşmeden beklentisi yüksektir. Ancak küresel stratejik sorunlar bir yana, Biden, Türkiye ve Erdoğan’a karşı soğuktur. Başkan olduktan sonra Türkiye’ye karşı uzun süre sessiz kalmış, sonra Erdoğan’ı, sözde soykırım iddialarını tanıdığını tebliğ edercesine aramıştır. Atlantik ötesinde değişen bir şey yoktur. Ancak Türkiye cephesinde vardır. Üstelik jeostratejik bağlamda gittikçe eli zayıflamaktadır.

ABD ve Türkiye arasında son yıllarda kördüğüme dönen, giderek tırmanan sorunlara çözüm için bu görüşmede kapı aralanması Türkiye’nin değersizleşmeye evrilen yalnızlığına hayat öpücüğü olabilir. Ancak yüksek beklentiler içeren görüşmenin NATO platformunda yapılması, adeta sıkıştırılması, hatadır. Çünkü NATO zirvelerinde temel öncelik ikili sorunlar değildir. Biden’ın, NATO üyeleriyle yüz yüze gelmeden, İngiltere’de Putin’e verdiği mesajlar, müzakereye açık olmadığının işaretidir. Beklentileri yüksek tutmamak, daha gerçekçidir.

ALİ ER

EMEKLİ TUĞGENERAL