Yazının icat edilmesinden beri insan soyu yazdı ve yazdığını biriktirdi. 

Yazılanların biriktirildiği kütüphaneler, tarihe gömülen uygarlıkların aydınlatıcısı olarak hep var oldu.

Deprem, yangın, sel gibi afetler birçok kitabın ve kütüphanenin de yok olmasına yol açtı.

Birçok uygarlıkla birlikte onların kütüphaneleri de silindi tarihten.

SAVAŞ 

Doğal afetlerin yanı sıra savaşlar, işgaller, yağmalamalar da kitabın, kütüphanelerin baş düşmanı oldu tarih boyunca.

Kitap yakmanın tarihi milattan önceye uzanır. 

Kitaplar ortada yokken çivi yazısı tabletleri yok etmekle başladı düşmanlık. Babil orduları, Asur İmparatorluğu’nun bütün kütüphanelerini de yerle bir etti. 900 bin cilt el yazması eserin toplandığı İskenderiye Kütüphanesi’nin Roma ordusunca yok edilişi yüzyıllardır insanlığın en büyük utançlarından biri oldu. 

Tarihte kütüphaneleri, kitapları yok etmemiş imparatorluk, krallık, devlet bulmak zordur. 

İkinci Dünya Savaşı kitap için en büyük yıkımlardan biri oldu. Hitler orduları Paris, Amsterdam, Selanik ve daha birçok yerde kütüphaneleri talan etti. İtalya’da 20’den fazla belediye kütüphanesinde kitaplar imha edildi. Napoli Üniversite Kütüphanesi ve Milano Genel Kütüphanesi’ndeki 2 milyon kadar kitap yakıldı. Nazi bombaları Belgrad Ulusal Kütüphanesi’ni yok etti, Londra Üniversitesi’ndeki 100 bin kitabı yaktı. Japon kütüphanelerinin yüzde 65’i yok oldu.

1992’de, Sırplar 155 bini nadir basma ve yazma eserden oluşan 1.5 milyon ciltlik bir koleksiyonu olan Saraybosna Üniversite Kütüphanesi’ni bombaladı. Kütüphane üç gün boyunca yandı. Afganistan’da Taliban, binlerce yıllık tabletleri bile yaktı. 2003’te ABD ordusu, 400 binden fazla basılı kitap, dergi ve 12 milyondan fazla belgesi olan Bağdat Ulusal Kütüphanesi’ni yağmaladı.

Kaybolan kütüphanelerle birlikte toplumların kültürleri ve bellekleri de yok oldu.

YAKIMIN TARİHİ

Lucien X. Polastron, Kitap Yakmanın Tarihi’nde (Çev. Aziz Ufuk Kılıç, Everest), “farklı coğrafyalar ve dönemlerde gerçekleşen çok sayıda kitap katli vakasıyla” ve “kütüphanelerin insanın küçük hırsları uğruna barbarca yok edilmesiyle” karşılaştığı bir tarih sunar. 

Alberto Manguel, Okumanın Tarihi’nde (Çev. Füsun Elioğlu, Yapı Kredi), kitapların birer bilgi kaynağı olduğundan yola çıkarak kutsal kitapların cennette insan soyuna yasakladığı bilgi ağacını düşünür, kitap yakmanın bilgiyi insanoğluna yasaklamanın bir çeşidi olduğunu söyler. 

James Raven’ın Kayıp Kütüphaneler adlı kitabı (Çev. Dilek Cenkçiler, Bileşim), tarihteki kitap düşmanlığını, yakılmasını, kütüphanelerin yağmalanmasının tarihini anlatır.

Bilgiden korkanların baskılarına karşı Arthur Miller, Cadı Kazanı adlı oyununda (Çev. Sabahattin Eyuboğlu, Mitos Boyut), ABD’de 1950’lerdeki McCharty döneminde yaşatılan korku ortamına gönderme yapar.

O iyi kitaplar olmasaydı (Emin Özdemir, Bilgi), Kayıp Kitaplar Kitabı (Stuart Kelly, Bilgi), Arka Bahçe (Ebru Çaloğlu, Remzi) ve Yalnız Kitap’ı (Orhan Tüleylioğlu, um:ag) ekleyerek tüm bu yapıtlardan, kitapları yok etmedeki asıl amacın, insanları korkutmak, sindirmek ve var olan düzeni sürdürmek olduğunu anlıyoruz. 

YAŞASIN KİTAP

Kitap düşmanı düzenlerin baskılarına karşı direnen insanların bir direnme biçimidir kitap okumak, saklamak, biriktirmek.

Bilgidir insanı insan kılan. Bilginin vatanı kitap, kitabın vatanı ağaçtır. 

Orman, ağacın olduğu kadar insanın da vatanıdır.

*

Bugün ve yarın (20.00-23.00), Ölmez Ağacın Gölgesinde Kitap ve Sabahattin Ali 114 Yaşında sloganıyla süren 4. Edremit Kitap Fuarı’ndayım (Cumhuriyet Kitapları).