Cehalet greydere benzer: Yükseltileri düzeltir, çukurları doldurur. Cisimleşmiş, somutlaşmış, kişileşmiş cehalete de cahil denir ki siyaset meydanında ve medya mahallesinde mebzul miktarda bulunur, zibil gibi vardır. Benim kullandığım hiçbir sözcük maksadını aşmaz. İşte bu nedenle önce şu iki sözcüğün anlam otopsisini yapacağız. 

***

İHTİLAL: 

Bir devletin siyasal, toplumsal ve ekonomik yapısını kökünden değiştirmek amacıyla girişilen silahlı halk hareketi. Halk ayaklanması. Adama benzer neredeyse bir tek halk ihtilali vardır. O da 1789 Fransız İhtilali’dir. Sadece Fransa’yı değil dünyayı da değiştirmiştir. Ama Mao’nun Uzun Yürüyüşü’nün hakkını da yemeyelim. 1917 Sovyet hareketi, içinde darbe olan bir ihtilaldir. Küba devrimi biraz değişiktir. Peki, Gandi’nin eylemini “İhtilal” kadrosuna alabilir miyiz? Biçim ve içerik ayrılıklarını, benzerliklerini anlatmanın yeri burası değil. Hepsi muhteşemdir.

Sözcüğün bir eşanlamlısı “Devrim” olup “kökten ve tümden değişim” anlamına gelir. Buna örnek Türkiye Cumhuriyeti ve onun devrimleridir. Dünyada bir başka örneği yoktur. “İhtilal” denince aklıma 1789 Fransız İhtilali, “Devrim” denince de aklıma Türkiye Cumhuriyeti gelir.

***

DARBE: Tam anlamıyla bir “Hükümet” ya da “Devlet” darbesidir. Fransızlar “Le Coup d’Etat” derler ki sözcük çevirisi “Devlet Darbesi” olur. Kullanımı genel ve evrenseldir. Biz nedense “Hükümet Darbesi” diyoruz. Büyük bir kusur değil, sayılmaz. 

“Darbe” denince (alışkınızdır) aklımıza hemen askeriyenin darbesi gelir. Neden gelmesin ki: Ortadoğu, Arap âlemi, Afrika muhiti, Güney Amerika taraflarında bunun mebzul miktarda örneği vardır. Çoğu pek kanlı olur. Mısır memleketi pek tecrübelidir. Türkün şanlı tarihinde de epeyce örneği vardır: Bu memlekette darbenin “sol”a karşı yapılması gelenek ve şarttır.

Silahlı darbeyi her zaman askeriye yapar. Bazen ve pek ender vekâleten olur bu işler.

***

Hükümet ya da devlet darbeleri her zaman silahla yapılmaz; iktidardaki partinin ya da kişinin anayasa ve yasaları yok sayıp çiğnemesiyle de yapılır. Yani bu türden darbeleri sadece iktidarlar ve hükümetler yapabilirler. Bu türden darbeler genellikle başkanlık rejimlerinde olur. Adam seçimle iki kez başkan seçilmiştir. Başkanlığın tadı damağında kaldığı için, bir yolunu bulup kendini birçok kez ya da ömür boyu başkan seçtirmek ister. Bazıları, kendilerini iktidar dışında güvende hissetmezler, bu nedenle iktidar koltuğuna Japon tutkalı dökerler. Putin, bu alanda, senaryo dalında Oscar ödülü alabilir.

***

Silahlı kuvvetlerden yoksun ve iktidarın olanaklarını elinde bulundurmayan muhalefet nasıl darbe yapacak? Darbe yapamayacak muhalefet ne isyan çıkarabilir ne de ihtilal yapabilir. Ha, askerin muhalefetle dayanışması akla gelebilir ama aklı olan muhalefet askerle işbirliği yapmaz. 27 Mayıs’ta İsmet İnönü’nün parmağı olduğu söylenir; böyle bir şey doğru olsaydı Adnan Menderes ve iki arkadaşının idamını önleyebilirdi. “Cunta”ya yalvardı ama dinleyen olmadı.

***

Türkiye’de, AKP’nin iktidara gelmesinden bu yana, bir iktidarın sivil darbeleri sürecini yaşamaktayız.

Tanık ve kanıt olarak kendi kitabım AKP’nin Kısa Tarihi, “Türk Sağının İdeolojik ve Siyasi Arka Planı” (Sia Yayınları, s. 372) adlı kitaptan bir alıntı yapacağım: 

“Bu cumhuriyetin anayasasına ve yasalarına göre kurulmuş siyasal partiler, kendilerine kuruluş kaynağı ve dayanağı olan anayasa ve yasalara karşı olamazlar. Siyasal partiler kuruluş dilekçeleriyle cumhuriyet devletinin açık-seçik statükosunu kabul etmişlerdir. Bu statüye karşı olamazlar.(...) Türkiye Cumhuriyeti’nin anayasası ve yasalarına göre seçime girip iktidara gelen bir parti, sonsuza kadar iktidarda kalmayı hayal bile edemez. Seçim kazanarak iktidara gelen bir siyasal parti, devletin rejimini değiştirmek gibi darbeci bir siyasal zihniyete sahip olamaz.”

***

Tek adamların kafa ve ruhlarında Sezarlaşmak vardır. Julius Caesar (MÖ 102-MÖ 44) Roma imparatoru olmadan önce Senato kendisini 10 yıllığına “dictator” seçmişti. O bununla yetinmedi ve MÖ 44 yılında “Dictator perpetuo” (Ömür boyu diktatör) oldu. Senato’nun oylamasıyla gelen diktatörlük! Sivil darbenin belki de ilk örneğidir.