Normal seçime bir yıldan daha uzun süre varken, bu süredeki gelişmeler kesin olarak öngörülemez, kestirilemezken, kişilerin uzun süreli sağlık, yaşam garantisi de yokken, aday gösterme kararının bir amacı hatta art niyeti vardır.

Cumhur İttifakı’nın niyeti açık, gündemde yolsuzluklar, ekonomik sorunlar, yoksulluk olacağına aday tartışması olsun; Millet İttifakı’nda çatışmaya, kavgaya yol açılsın. Düzene, otokrasiye karşı olan grubun kaygısı da aday belirlenirken bir Ekmeleddin İhsanoğlu faciasının daha yaşanması.

Yandaş TV’lerden edindiğim izlenim, Cumhur İttifakı’nın Millet İttifakı adayı Kılıçdaroğlu beklentisi, ilk turda barajın aşılamamasıyla ikinci tura Erdoğan ile Kılıçdaroğlu’nun kalması, ikinci turda oya iştirak oranının düşmesi, çekimser oyların artması sonucu Erdoğan’ın seçimi kazanması. Cumhur İttifakı’nın Millet İttifakı için favori adayı Kılıçdaroğlu olmakla beraber İmamoğlu’nun aday olma olasılığı da gözden uzak tutulmamakta, ihmal edilmemekte, İmamoğlu yıpratılmaya çalışılmaktadır. Yandaşlar muhalefet yapmıyor görüşünde olanlar yandaş TV’leri izleyerek muhalefetin nasıl yapıldığını görsünler.

Başkan, aday belirleme, medya açısından ilgi çekici, reyting artırıcı olmakla beraber seçimin başkan ve milletvekilleri olarak iki ayaklı olduğu gözden uzak tutulmamalıdır. Kişiler açısından başkanlık önemli olmakla beraber, parlamenter sistem açısından TBMM’nin oluşumu, işlevi, etkinliği daha önemlidir. Başkanlık kazanılır, TBMM’de çoğunluk sağlanamazsa başkan topal ördek (lame duck) durumuna düşebilir. Deyim, süresinin sonuna yaklaşan ABD başkanları için, etkinlikleri, otoriteleri zayıfladığından, kullanılmaktadır.

Tahriklere, meydan okumalara, önerilere kapılıp aday belirlemede acele, zamansız hareket edilmemelidir. Erdoğan’ın adaylığı resmen açıklansa dahi aday hemen belirlenmemelidir. Aday, YSK’nin seçim sürecini yasal olarak açıklaması sonrası Millet İttifakı, aday veya adaylarını belirlemelidir.

Aday belirlememekle beraber, aday belirleme yöntemi, yöntemin uygulanması zaman gerektirebileceğinden tartışılmalıdır.

Adayın, ittifakın altı başkanı tarafından belirlenmesi; adayın halk tarafından belirlenmesi açıklamalarına ters düşmesi; tek kişi otoritesinden yakınılırken altı kişinin egemenliğinin kurulması, seçmenin hatta örgütlerin belirlenen adayı benimsememesi olasılığı açılarından sakıncalı görülmektedir. Kaygı, seçimin ikinci tura kalması halinde Ekmeleddin olayının tekrarlanması, düşük katılım sonucu Erdoğan’ın seçimi kazanmasıdır. Cumhur İttifakı’nın seçim stratejisi de bu yöndedir.

Bir olay hakkında kesin yargıya varılamıyor, öngörüde bulunulamıyorsa, sonuç matematik olarak formüle edilemiyorsa, alınması olası karar için benzeşim, simülasyon yöntemi de kullanılmaktadır. Yöntem, çok sayıda deneme yaparak, gerçekleşmesi olasılığı en yüksek seçeneği belirleme temeline dayanır. Aday belirlenmesine, seçim sonuçlarının tahminine ilişkin yapılan çok sayıda anket, simülasyon denemesi olarak düşünülebilir. Anketlere göre gerçekleşme olasılığı en yüksek sonuç, kararda, tercihte dikkate alınır. Gerçi anketlerin denek seçimi, kararsızların oy dağılımı, bilgi eksikliği, örneğin başlangıçta kaç kişinin anketi reddettiği, yanıtsız bıraktığı gibi, sorunları vardır. Bu eksiklikler giderilebilir. Anket sonuçları, hele çok sayıda anketin sonucuna dayanan olasılık, kişisel önerilere, beklentilere göre daha güvenilirdir.

İttifakın parti örgütlerinde eğilim yoklaması yapılabilir; kamuoyunda etkili, çok sayıda destekçisi, üyesi olan, cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi karşıtı STK’lerin görüş ve önerileri alınabilir. Aday belirlemede katılım ne kadar geniş, yaygın olursa hata payı o denli az olur.

Adaylar, adaylık konusunda sınırlar, kısıtlamalar konulmamalıdır. Ankara, İstanbul büyükşehir belediye başkanları aday olurlarsa bu illerde yönetim Cumhur İttifakı’na geçer, verilen hizmet vaatleri yerine getirilemez savı, geçerli görülmüyor. Yerel seçim başkanlık seçiminden bir yıl sonra yapılacaktır. Kaldı ki Millet İttifakı hem başkanlık hem de TBMM seçimini kazandıktan sonra, belediye meclislerinde etkin bir Cumhur İttifakı direnişi beklenmemelidir. AKP türü partiler daha önceki örneklerde olduğu gibi seçim yenilgisiyle ya dağılır ya sembolik olarak kalır; seçmeni başka veya yeni kurulacak bir partide kümelenir. DP, Adalet, Doğru Yol, ANAP örnekleri görmezden gelinmemelidir.

Cumhur İttifakı hemen her gün ülkeye, topluma, ekonomiye, doğaya zarar verecek bir yol bulmaktadır. Bu sürecin sonlanması için Millet İtifakı’nın her iki seçimi de kazanması gerekir. Seçimi kaybeden varlığını da yitirir.