Eski Dışişleri Bakanlığı müsteşarlarından emekli Büyükelçi Uğur Ziyal, önceki gece kaybettiğimiz KKTC’nin Kurucu Cumhurbaşkanı Rauf Denktaş’a hayatının belki de en üzücü talimatını ileten isimdi. Annan Planı’nın müzakere edildiği 2004’teki New York görüşmelerinde dönemin Dışişleri Müsteşarı olarak hazır bulunan Ziyal, Denktaş’ın masadan kalkmasını “Türkiye’nin talimatıdır. Bu zirveden kaçan taraf olmayacağız. Bu talimata mutlaka uyulacak” diye ültimatom vererek engellemişti.

Denktaş’ın ölümü sonrasında aradığım Ziyal’in “Çok büyük, çok değerli bir insandı. Değeri insaniyetinden gelirdi. En zor koşullar altında bile en insani davranışı gösterirdi. Büyük bir dostumu kaybettim” sözleri beni oldukça şaşırttı. Kıbrıs davasının seyrini takip eden birçokları gibi ben de 2004’teki o sert diyalog sonrasında birbirlerine kırgın ayrıldıklarını sanıyordum.

‘Çocuğumun altını birlikte temizledik’

Denktaş ile Ziyal’in ilk tanışıklığı 1965 yılına kadar uzanıyor. Ziyal, bakanlığın en önemli bölümlerinden olan ‘Kıbrıs masası’nda çalışan genç bir diplomat. Denktaş ise zoraki olarak Ankara’da yaşıyor. Daha sonra 1970’te Ziyal, Kıbrıs’a atanınca dostlukları gelişiyor. O yıllardan Ziyal’in hiç unutamadığı bir an da var:

“Bir uçak seyahati sırasında çocuğumun altını temizlememe Denktaş hiç rahatsızlık duymadan yardımcı olmuştu.”

Açık konuşmayı severdi

Ziyal’in müsteşarlığına kadar süren ilişkinin en gergin dönemi 2004 yılındaki Annan Planı görüşmeleriydi. New York öncesinde Lahey’de yapılan görüşmeler öncesinde Ankara’dan “Hayır demeye gidiyorum” diye ayrılan Denktaş’a bu konuda ilk ciddi eleştiriyi getiren isim de Ziyal’di. Dünkü görüşmemizde o günlerden kalan Denktaş imajını şöyle aktardı:

“Denktaş’la aramızda iş başka dostluk başkaydı. Görüşlerimiz farklıydı ama her zaman birbirimize açık konuşmayı severdik. Onun Kıbrıs konusundaki fikri belliydi. Ben ise 70’lerden 2000’lere gelindiğinde davanın çıkmaza gittiğini görüyordum. Lahey’de hata yaptığını, o hatası yüzünden Rumların daha avantajlı konuma geldiğini yüzüne söyledim. O ise bilinen görüşlerini aynen korudu.”

Tek korkusu KKTC’yi kaybetmekti

Kıbrıs davasının her adımında Denktaş’ın birinci önceliği hep Kıbrıs Türklerinin korunması oldu. Ziyal’e göre hayatında tek bir kaygısı vardı Denktaş’ın:

“En büyük korkusu, zor kazanılan Kıbrıs Türk Devleti’nin elden gideceği endişesiydi. Ben atılacak taktik adımlarla hiçbir şey kaybetmeden, tek adım bile geri gitmeden Rumlar karşısında avantajlı duruma geçebileceğimizi ne kadar anlatmaya çalışsam da o hiçbir zaman böyle düşünmez, masada verilecek tavizlerle devletin elimizden gideceğine inanırdı. Çok büyük bir dava adamını kaybettik...”

‘Türkiye ile anne ve evlat gibiyiz’

Diplomasi muhabiri olarak defalarca görüştüğüm Denktaş’ı son kez, geçen yıl temmuz ayında Ankara’da tedavi gördüğü TSK Rehabilitasyon Merkezi’ndeki odasında ziyaret ettim. Gerçek bir Cumhuriyet dostuydu. Gazetemiz adına ‘Geçmiş olsun’ dileğinde bulunduğumda hemen yazarımız ve CHP İzmir Milletvekili Mustafa Balbay’ın durumunu sordu. Balbay’ın tutuklu kaldığı süreyi 680 gün diye hatırlıyordu. Oysa 865 olmuştu o gün. Duyunca “Bıçak yarası gibi! Bu olanlara karşı neden barolar hiçbir şey yapmıyor, sesini yükseltmiyor?” diye isyan etmişti.

Başta 62 yıllık eşi Aydın Denktaş olmak üzere ailesine, Kıbrıs Türk halkına ve tüm Türkiye’ye başsağlığı dilerken, hasta yatağında felçli halde verdiği ‘vasiyet’ gibi mesajlarını bir kez daha anımsatmak isterim:

“Biz Türkiye ile anne ve evlat gibiyiz. Hep çok yakın olduk, bundan sonra da öyle olmamız gerekir.”

“Her ne olursa olsun, Rumların değişmesi mümkün değil.”

“Kıbrıs Türk’ünün davasına ve KKTC’ye yılmadan verdikleri destek için Türk halkına teşekkür ederim. Kıbrıs meselesi, Türkiye devleti ve Türk halkı açısından hep ‘partiler üstü’ bir mesele olmuştur. Bundan sonra da öyle kalmasını temenni ederim...”