Cumhuriyet, özgürlüktür. Cumhuriyet, bağımsızlıktır, Cumhuriyet laikliktir. Cumhuriyet demokrasidir.

Cumhuriyet aydınlıktır. Aydınlanmadır. Cumhuriyet kadın devrimidir. Cumhuriyet kültür devrimidir.

Cumhuriyet, önce vicdandır. İnsana saygıdır. İnsan haklarına, insan yaşamına, insan emeğine, insan onuruna saygıdır...

Cumhuriyet, önce hakkaniyettir. Adalete güvendir. Kanun hükmünde kararnamelerin değil, hukukun üstünlüğüdür.

Cumhuriyet, ekmek ve emeğin, birilerinin dudakları arasındaki kelama değil, alınterine bağlı olmasıdır.

Cumhuriyet, yarından korkmamaktır. Çocuklarımızın bugün ya da ilerideki günlerde başlarına gelebileceklerden korkmadan yaşamaktır...

Cumhuriyet ayırımcılığı önlemektir. Yaşamın her alanında her tür ayırımcılığa karşı çıkmak, bu zulmü sürdürenleri durdurmaktır.

Cumhuriyet çoğulculuktur. Yeryüzü sofrasında çoğulculuğun farklı nimetlerini, renklerini zenginlik saymaktır. Bu zenginlikle çoğalmak, bu zenginliği paylaşmaktır.

Cumhuriyet, azınlığın, mağdurun, haksızlığa uğrayanın, sömürülenin hakkını her şeyin üzerinde tutmaktır.

Cumhuriyet umuttur. Daha güzel bir dünya, daha güzel bir memleket, daha güzel bir gelecek umududur.

Cumhuriyet, bu umudu gerçekleştirmek için çalışmak, bu ideal için Aydınlanmadan, ilimden, bilimden, eğitimden güç almak, evrensel ve çağdaş değer ölçülerini sımsıkı kucaklamaktır.

Cumhuriyet, sevmektir. Vatanını memleketini sevmek, dünyayı sevmek, insanı sevmek, doğayı sevmektir.

Bundan yüzyıl önce Türkiye Cumhuriyetinin kurucuları, yukarıda saydığım tüm bu özellikleri bu millete yerleştirmeye çalıştılar.

‘CUMHURİYET’İN TEMELİ KÜLTÜRDÜR’

Cumhuriyetin ilanı, 600 yıllık ümmet, yani inanç toplumunun, artık akıl toplumu olma yolundaki ilk adımıydı... Anayasamızda yer alan demokratik, laik, sosyal, hukuk devleti olma ilkeleri, din ve inancı hayatımızdan çıkarmak için değil, tam tersine, din ve inancı en saygın, en hak ettiği yere oturtmak içindi: Yani dini ve inancı bireyin ahlak ve vicdan dünyasına yerleştiriyordu.

“Cumhuriyetin temeli kültürdür” demişti Mustafa Kemal Atatürk... O ve silah arkadaşları, çalışma arkadaşları, yeni devletin kültür temellerini , çağdaşlık ve millilik prensipleri üzerine oturttular. Onların “Muasır Medeniyet” dedikleri evrensel ve çağdaş uygarlıktı. Bu hedefe ulaşmak için de art arda reformlar yaptılar . Mustafa Kemal Atatürk uygarlıkla, kültür ve sanat kavramlarının içiçe geliştiğinin bilincindeydi...

Osmanlı’da yenileşme, modernleşme girişimleri ümmetçi tutumu benimsemiş, ayrıca toplumun çok küçük bir bölümünde mal edilmişti. Oysa Cumhuriyet Devrimleri, Aydınlanmayı ve eğitimi toplumun bir kesimi için değil, tek millet, tek devlet ilkesiyle toplumun tüm katmanlarına, herkese yaymaya çalışacaktı... Aynı şekilde sanatın da imtiyazlı bir avuç insanın değil, herkesin içindeki yaratıcı gücü ortaya çıkaracak ve topluma mal edecek bir eğitim sistemine bağlamayı hedeflemişti.

KİTAP OKUYAN BİR AYDIN

Mustafa Kemal Atatürk, kitap okuyan bir aydındı. Entelektüeldi. Kendi özel kütüphanesinin özel kataloğu elime geçtiğinde neye uğradığımı şaşırdım. (O kataloğu bana hediye eden Evrim Altuğ’a çok teşekkürler.) Binlerce kitabın arasında yok yok. En geniş bölüm yerli ve yabancı dünya edebiyatı. Türkçe, Osmanlıca, Latince, Fransızca, Almanca, İtalyanca kitaplar. Tarihten felsefeye, biyolojiden astronomiye, on binleri aşan başlık. Tümü okunmuş, okuduğu her kitabın yanında notlar almış, kimi satırları çizmiş...

Afet İnan, “ Kitap Atatürkün fikir hayatı için değerli bir varlık mahiyetinde idi... O kitap seven bir fikir adamı idi” der.

Tıpkı kitabı sevdiği gibi Mustafa Kemal’in nitelikli müziği, operayı, resim sanatını tüm sanatları sevdiğini; sanat eğitimine sonsuz önem verdiğini, sanat ve kültürün insanın yaşam biçimini belirleyeceğine inandığını da biliyoruz. Bir zamanların Türk Dil Kurumu, Türk Tarih Kurumu tanığımdır.

Hayır 100 yıl sonra kitap okuyan, kitap seven, yazarları seven, sanatı seven, tiyatro operayı seven, anlayan bir liderimiz olmadı.