Binlerce tanımı var. Biri de şu: “Diplomasi, ülkesinin çıkarı uğruna vatanperverane yalan söyleme sanatı!”
Oysa ki ülke çıkarı, vatan ve yalan birleşince akla diplomattan önce çok afedersiniz, belli bir politikacı tipi geliyor.
Ancak “Şeytan’ın Sözlüğü”nün yazarı Ambrose Bierce (1842-1914) böyle düşünmüyor. O ille de “diplomat” diyor ve ekliyor: “Vatan ve ülke çıkarı eğer silaha başvurulmamışsa ancak ve ancak yalanla savunulabilir!”
Yalan elbette gerçeğin tam tersi demek.
Ama gerçeği ters çevirmeden eğip bükerek de yalan söylemek mümkün.
Bu konudaki en güncel, en şen şakrak örneği geçen gün iktidarın başdanışmanlardan birine şu soruyu yönelten Bülent Arınç verdi: “Sen kimin yarisin yavrum, her yanın oynak?”
***
Bir de İngilizlerin atasözümsü bir özdeyişleri var: “En iyi politika, dürüst olmaktır. (The best policy is honesty.)”
Onurlarının gereği değil de politika icabı dürüst olanlar, ne kadar dürüsttür?
Bu derin ve dikenli bir soru. Bir başka günün konusu.
***
İlk çeyreğini idrak etmekte olduğumuz 21. yüzyıl yalnız kurumları ve bireyleri değil; dünya ile birlikte kavramları da yenilemeye zorluyor.
Devlet katında vatanperverane yalan söyleme sanatı diye tanımlanan diplomasi kavramı ise giderek genişleyip genleşiyor.
Diplomasi elbette savaş kadar eski bir kavram.
Hz. Âdem’in oğuları Habil ile Kabil’den beri insanlık savaşla barış arasına sıkışmış durumda. Bu nedenle de diplomasiye biçim ve anlam kazandırılmaya çalışılıyor.
Diplomasi bir uzlaşı sanatı diye tanımlanıyor. Devletlerin birbirleriyle olan ilişkilerinde karşılıklı çıkarları dengeleme ve iki tarafı da gözeten çözümler bulma aracı da deniyor.
Bir diplomatın en önemli özelliği ve başarısı görüşme masasında karşısındakini etkilemesi, ikna edebilmesi ile ortaya çıkıyor.
Etkileme ve ikna sırasında dürüstlük, açıklık, nezaket, mantık, iyiniyet gibi öğeler de elbette çok önemli.
Ülkelerin üstün çıkarların birinci derecede önemli olduğu ve her şey bunun çevresinde döndüğü için de yalan ve ikiyüzlülük her aşamada söz konusu olabiliyor.
Ama diplomatik diyaloğun sonuç verebilmesi iki tarafın da bu diyalogtan sağlayacakları çıkarları mantık ve sağduyuyla ön plana çıkarabilmelerine bağlı.
***
Ama zurnanın zırt dediği nokta şu ki taraflar arasındaki müzakereyi diplomatlar yürütmüyor, daha taraflardan biri devlet mevlet değil.
Diplomasi, sözcük olarak aslında çok yeni. Ama kurum olarak Hz. Âdem’le Havva’dan beri var. Sözcük eski Yunancada “diploma”dan geliyor. Diploma “ikiye katlanan” demek. O dönemde, devletler arasında imzalanan belgelerin katlanış biçiminden ortaya çıkmış. Bugünkü anlamıyla ise ilk kez 1796’da İngiliz devlet adamı Edmund Burke tarafından kullanılmış.
Politika ve diplomasi bir bütünün iki parçasıdır. Diplomatın görevi öngörülen politikayı her türlü becerisini, yeteneğini kullanarak uygulamaktır. Kamuoyu bilgisi ve denetiminin bulunmadığı ya da az bulunduğu bir alandır. Gizli ve halka kapalı olarak yürütülür. Diplomasinin ve diplomatın başarısını ölçmek, bu yüzden kolay değildir.
Oysa demokrasi açık olmayı, her aşamada halka bilgi ve hesap vermeyi gerektirir.
Açık diplomasi kavramı bu gereksinimden ortaya çıkmıştı.
I. Dünya Savaşı döneminde ABD Başkanı olan Woodrow Wilson, “Diplomatik görüşmeler herkesin gözü önünde yürütülmeli, sonuçlar ilan edilmelidir” diye bir on dört nokta bildirisi yayımlamış.
Ancak açıklığın iç politikada istismar edilebileceğinden, yani “satılma ve korkaklık suçlamaları” gündeme geleceğinden şu formüle bağlandı: “Gizli görüşme, açık sözleşme!”
Yeni diplomasi, çok yönlü ve çok yanlı diplomasi olarak da tanımlanıyor.
Bu diplomasi parlamenterler eliyle yürütülen diplomasidir.
Öcalan (PKK) ve DEM Parti vekilleriyle yürütülen diplomasi böyle bir diplomasi sayılabilir mi?
Buna parlamenter diplomasisi denilmesi caiz olabilir mi?
Devlet aklı buna ne diyor?
Bunu bilemiyoruz. Ama Devlet Bey’in aklına göre hem caiz hem sünnet hem de farz.
“Kitap”ta bunun yeri var mı denecek olursa yanıtımız hem var hem de yok olduğu için yanıtımız haftaya.
İyi pazarlar.
