Diploma, hak ve unvan sağlayan, bazı sanatların edimi, etkinliklerin, işlerin yürütülebilmesi için gerekli bilgi, beceri, yeteneklerin varlığını onaylayan resmi bir belgedir. Önemli olan bireyin, diplomanın ifade ettiği niteliklere sahip olmasıdır. Hak edilmemiş bir diplomanın topluma zararları olabilir, nitekim olmaktadır.

Ankara Hukuk Fakültesi’nin 8 Temmuz 1929 tarihindeki ilk mezuniyet töreninde dönemin başbakanı İsmet Paşa’nın (İnönü) yaptığı veciz konuşmadan alıntı günümüze de ışık tutmaktadır.

“Efendiler; elinde yanlış bir şahadetme (diploma) ile cemiyete çıkan adamın memlekete zararı sizin tasavvur edebileceğinizden (tasarımlayabileceğinizden) çok fazladır. Bir cemiyette en muzır adam, ehliyetsiz olduğu halde salahiyet sahibi olandır. Bu adam bütün hayatında ilmin, liyakatin ve çalışkanlığın düşmanı olabilir.”

Diplomanın belirlediği, gerektirdiği niteliklere sahip olmama, psikolojik karmaşaya, özgüven eksikliğine neden olabiliyor. Kişi, belli orunlara gelebilmek, unvanları taşıyabilmek, tutunabilmek için destek aramaya yöneliyor. Belli bir ekibin, grubun, cemaatin elemanı olmanın; iç ve dış çevrelerin desteğini almanın, aramanın bedeli, karşılığı oluyor. Desteğin karşılığı ödeniyor. Bağımlı hale gelen kişi, ilkeli, tutarlı davranamıyor, yönlendiriliyor. Kişi, belli orunlara gelebilmek, unvan koruyabilmek için, tutunabilmek için ödün vermeye başlıyor. İlkesizliğin, tutarsızlığın, ödün vermenin, haksızlık, usulsüzlük gibi topluma maliyeti de oluyor. İsmet Paşa, yanlış, hak etmediği bir diplomayı alan kişinin verebileceği zararları hukuk fakültesi mezuniyet töreninde açıkça vurgulamış, adeta günümüzü öngörmüştür.

Çok sayıda hukuk fakültesi açılır, görece düşük giriş puanlı öğrenciler alınır, bazı vakıf üniversitelerinde de çan sistemiyle not yükseltilerek mezunlar verilirse yargıda sorunlar yaşanması kaçınılmaz oluyor, “yargı bağımsızlığı” söylem olarak kalıyor.

Hukuk eğitim programında hukuk felsefesi, hukuk sosyolojisi, hukuk tarihi, Roma hukuku, iktisat herhalde bulunmalıdır. İktisat eğitiminde matematik, istatistik, muhasebe, finans, hukuk altyapıyı oluşturur. Altyapı oluşmadan alınan diplomanın yasal geçerliliği olmasına karşın yeterli bilgi, beceri, eğitim göstergesi niteliği yoktur.

Diploma, bazı sanatların icrası, belli orunlara atanma için gerekli resmi belge olduğundan kişilerin özgeçmişinde ayrıntılı olarak yüksek eğitim, alınan dereceler, bilimsel unvanlar olarak yer alır. Kamuda, eğitim kurumlarında görev alanların, yönetimde şeffaflık ilkesi gereği olarak da diplomaları dereceleriyle kamuoyuna açıklanmalıdır. Diploma resmi belgedir, mahrem, devlet sırrı olamaz. Diplomalar, dereceler, bilgi, beceri, hatta görev anlayışı, kişilik hakkında da bilgi verir. Pekiyi derece ile saygın bir öğretim kurumundan alınan diploma yalnız bilgi beceri değil, kişinin görev, anlayışının daha yüksek olduğunu da gösterir. Eğitim, bilgi beceri yanı sıra kişilik de kazandırır.

Diplomaların kamuoyuna resmen açıklanması, İzmir milletvekili Seda Kaya Özen tarafından bir vekil olarak önerilmiştir. Israrla uygulanmasına geçilmeli, belli orunların, unvanların ardına saklanarak şeffaflıktan kaçınılmamalıdır. Ülkede yalnız parasal enflasyon değil, YÖK’ten sonra unvan enflasyonu da yaşanmaktadır.

İmamoğlu ve benzerlerinin diplomaları konusunda, iki olgu; idarenin kusuru ve zamanaşımı (müruruzaman) dikkate alınmalıdır. Yatay geçişte bir hata, usulsüzlük varsa bu idarenin kusurudur. İdarenin hatası nedeniyle öğrenciler mağdur olmamalıdır. Hukukta zamanaşımı kuralı ile belli sürelerin geçmesiyle haklar yitirildiği, haklar kazanıldığı gibi bazı olayların incelenmesi, kapsam dışı hukuki sonuçlar olanağı ortadan kalkmaktadır. İmamoğlu ve benzerlerinin diplomalarının değerlendirilmesinde, idarenin kusuru ve zamanaşımı irdelenmelidir.

Diplomalar, resmi ve gerekli belgeler olarak ayrıntılı şekilde şeffaflık gereği kamuoyuna açıklanmalıdır.