Artık virüs salgınıyla ilgili bir kanı yaygın biçimde kabul görüyor; o da salgının ardından hiçbir şeyin eskisi gibi olmayacağı. 

Salgınla ilgili aktif mücadele devam ederken ekonomik, siyasi, sosyal sistemlerle ilgili senaryolar ve ‘yeni normalin’ nasıl olacağına dair pek çok fikir ve iddia ortaya atıldı.

Dünya virüse karşı geliştirilmesi öngörülen aşının tarihine odaklanmış durumda. Kimi uzmanlar bunun 18 ila 24 aydan önce gerçekleşmeyeceğini savunuyor.  

Öte yandan Avrupa’nın karantina altındaki bazı ülkelerinde aşamalı normalleşme programları uygulanmaya başladı. Almanya spor salonları ve eğlence yerlerinin kapalı kalma koşuluyla bazı işletmelerin açılmasına izin verdi. 

Kimi İskandinav ülkelerinde küçük çocuklar için okullar açıldı. 

Avrupa’da İtalya’dan sonra virüs salgınından en kötü etkilenen İspanya’da 27 Nisan tarihinde 7 haftadır evde kapalı kalan çocukların yürüyüşe çıkmasına izin verilecek. Bu süreçte sosyal mesafelendirmeye dikkat edilmesi ve sürekli maske takılması zorunlu. 

‘Aşamalı normalleşme’ önümüzdeki 2 yıl için yaşantımızı şekillendiren bir durum haline gelebilir. Virüse kökten bir çözüm bulunmadığı ya da yeni salgın dalgaları yaşandığı sürece bazı ülkelerde kalıcı bir programa dönüşmesi de olası. 

O halde ihtiyatlı iyimserlik zamanı diyebileceğimiz aşamalı normalleşme döneminde sorulması gereken meşru sorular neler?

* Örneğin uzun vadede bu dönemleri yönetecek kalıcı bir kurul, bir yapı, bir enstitü yaratılmalı mı? Buna benzer büyük kriz durumlarında tarafsız uzmanlardan ve farklı siyasi cephelerden gelen bir çeşit olağanüstü müdahale grubu toplumun güveninin yeniden sağlanmasında etkili olur mu?

* Sadece sağlıkla ilgili değil vatandaşların bu dönemde diğer sorunlarına eğilebilecek danışma sistemi oluşturabilir mi? Bu sosyal, hukuki, ekonomik, psikolojik her türlü meseleye eğilebilen çok yönlü ve yerelde yayılmış bir ağ olabilir mi?

* Yoksullar, kadınlar, mülteciler gibi dezavantajlı gruplar için hem ekonomik hem de hukuki anlamda bu dönemde özel bir koruma planı yapılabilir mi?

* Aşamalı normalleşmede insanları haftalarca eve kapamak ne gerçekçi ne de sürdürülebilir. Bunun yerine evden çalışamayan işçiler için günü ikiye ya da üçe bölen farklı vardiyalar yaratılabilir mi? Aynı şekilde bu sosyal hayata uygulanabilir mi?

* Virüsle mücadelede başarı sağlayan ülkelerin en önemli ortak özelliği yaygın test yapmaları. Milyonlarca test yaparak pozitif vakaları ayırma, karantinaya alma, tedavi etme ve sonra izleme için kalıcı, istikrarlı bir sağlık programı yapılabilir mi? 

* Hastalığı atlatanlar için bir çeşit bağışıklık pasaportu sistemi getirilebilir mi? Test sonucu negatif çıkanlar için somut önlemler ve uyarı yöntemleri geliştirilebilir mi?

* Kriz dönemlerini atlatabilmek için bilimsel, gerçekçi bir takvimle bir çıkış stratejisi geliştirilebilir mi ve bunun şeffaf biçimde vatandaşlara açıklanması mümkün mü?

* Aşamalı normalleşmede geçici önlemlerin temel hak ve özgürlüklere kalıcı sınırlar getirmeyeceğinin hukuki ve siyasi garantisi verilebilir mi?