Önceki yazımda “ABD liderliğinde Batı, ya Çin’i ve Kuşak Yol İnisiyatifi’ni anlamıyorlar ya da anlıyorlar ama ellerinden pek bir şey gelmiyor” dedikten sonra eklemiştim, “Çin üzerine bu kadar çok araştırma varken, bence ikinci olasılık daha güçlü.”

Bu yazımda, geçen ay yayımlanan, Çin’in Stratejik vizyonu (Bkz: mitre.org) başlıklı, üç bölümden oluşan çalışmanın temel tezlerini özetleyeceğim. 

1-ÇKP STRATEJİK BAKIŞININ BİLEŞENLERİ

ÇKP liderliğinin stratejik bakışının arka planında, serbest piyasa, liberal demokrasi gibi kavramlar değil, Konfüçyüs düşüncesinin, görevler, karşılıklı belirlenmiş sorumluluklar ve ritüellerden, toplumsal hiyerarşiden oluşan “toplumsal ahenk” düşüncesiyle, Mao Zedung düşüncesinin bir sentezi yatıyor. Bu sentez, Çin’in, emperyalizmin saldırısı altında “aşağılanmasının” öcünü alma ve “kapsamlı bir ulusal yenilenme” hedefiyle birleşiyor.

Çin imparatorluk tarihinin bir yorumuna göre, “gök kubbenin altında yalnızca bir güneş olur” anlayışı, en güçlü devletin uluslararası düzenin kurallarını koyabileceği ve merkezi bir konuma yerleşerek uluslararası ahengi sağlaması gerektiği düşüncesine açılıyor. Bir Çin dışişleri bakanının, ASEAN toplantısında Asya ülkelerinin temsilcilerine söylediği gibi “Çin en büyük ülkedir ve bu bir maddi gerçekliktir.” Çin’in stratejik bakışı hegemonya olgusunu salt baskı ve şiddete indirgediği, liderliği ve rıza almayı hegemonya dinamiğinin dışında gördüğü için kolaylıkla “Çin, bir hegemonya arzulamıyor” diyebiliyor. Ancak stratejik bakışın tüm bileşenleri bir araya gelince ortaya bir “Çin merkezli dünya sistemi” (hatta uygarlık) projesi çıkıyor. Çin liderliği, bugünün tarihsel momentinde, bu vizyonunu geçekleştirmek için büyük bir fırsat yakaladığına inanıyor.

2-ARAÇLAR VE REKABET EKSENLERİ

Çin liderliği bu amacına “kapsamlı ulusal güç” ve “ulusal gençleşme”aracılığıyla ulaşacağını düşünüyor. Bu “kapsamlı ulusal güç” hedefi, ekonomik kalkınma, teknolojik inovasyon ve askeri güç gibi üç rekabet eksenine dayanıyor. Çin her üç alanda da dünya devletler hiyerarşisi içinde en zirvedeki devlet olmayı amaçlıyor. Ekonomik kalkınma ekseninde sanayi politikası en önemli önceliğe sahip. ÇKP ihracata yönelik ekonomiyi, iç pazara dayalı bir ekonomiye dönüştürmeyi, Çin’i küresel kaynakları ve sermayeyi çeken bir ticari merkez konumuna, Remninbi’yi küresel rezerv para düzeyine yükseltmeyi hedefliyor.   

“Kapsamlı ulusal güç” ve “ulusal gençleşme” hedefleri açısından ÇKP, yapay zekâ, kuantum bilgisayarı, biyoteknoloji, entegre devreler, beyin bilimleri, uzay ve sağlık gibi stratejik ve önder teknolojilerde dünya lideri olmaya, dolayısıyla eğitime ve temel bilimsel araştırmalara büyük önem veriyor. 

ÇKP, “kapsamlı ulusal kalkınma ve gençleşme” kapsamında, dünyanın başka yerlerinde üretilen bilgileri de (gerekirse casusluk yoluyla) edinmeyi, bu bilgileri üreten uzmanları Çin’e çekmeyi, bunun yanı sıra, Çin toplumunda oluşan devasa “büyük veri” kaynağını en iyi şekilde değerlendirmeyi hedefliyor.

Çin’in “kapsamlı ulusal kalkınma ve gençleşme” hedefleri, ekonomik, askeri ve kültürel ve siyasi unsurlar içeriyor. Çin askeri kapasitesini artırmak, bir daha emperyalist aşağılanmaya maruz kalmamak için dünyanın en ileri teknolojilerine dayalı bir deniz, kara ve hava kuvvetleri inşa etmeyi amaçlıyor. Devlet, sivil ve askeri teknolojik gelişmeyi ve inovasyonu birbirinin içine geçirmeyi hedefliyor.

Bu araçlar, hedefler ister istemez ABD’yi de birçok alanda liderlik konumundan indirmeyi gerektiriyor. (Çin merkezli dünya sistemi vizyonu ile devam edecek).