Wyoming, Jackson Hole’da yapılan yıllık ekonomi sempozyumu üzerine okurken Fed Başkanı Powell’ın konuşması, enflasyon ve faizler gibi konuların yanında benim ilgimi en çok, katılan merkez bankları üst düzey yöneticilerinin, ekonomistlerin, IMF’nin kaygılandıkları konu çekti: Neoliberal küresel kapitalizmin “yönetim-kullanım el kitabı” artık eskimiş. Dünya ekonomisinde “yapısal bir değişim” yaşanırken yeni bir “el kitabı”, yeni bir model gerektiğine ilişkin talepler Jackson Hole’da da dile getirilmiş. “Kurala dayalı” dünya ekonomik düzeninin, BRICS grubunun genişlemesinin de gösterdiği gibi parçalanmaya devam ediyor olması, IMF başkanı Kristalina Georgieva’nın deyimiyle “ülkelerin karşı karşıya olduğu riskleri daha da artırıyor”.

‘İÇE DÖNME’ ZAMANLARI

Georgieva, Jackson Hole sempozyumu başlamadan iki gün önce “Foreign Affairs”te yayımlanan “The Price of Fragmentation: Why the Global Economy Isn’t Ready for the Shocks Ahead” (Parçalanmanın Fiyatı: Dünya Ekonomisi Gelecek Şoklara Neden Hazır Değil?) başlıklı denemesinde, günümüzün pandemi, iklim felaketleri, jeopolitik sarsıntılar, gıda ve enerji piyasalarındaki ani fiyat artışları gibi sorunlarını saydıktan sonra devletlerin bu sorunlar karşısında işbirliğine yönelmek yerine riskleri azaltmak için içe dönmeye başladığını, bunun da parçalanmayı hızlandırdığını, dünya ekonomisini şoklar karşısında daha da kırılganlaştırdığını vurguluyordu. 

Georgieva’ya göre, korumacılık, teknolojik olarak birbirinden kopma, gıda ve enerji güvensizlikleri, borç yükü, artmaya devam ederken, birçok ülke gelecekteki şoklar karşısında, gereken direnç düzeyinden (teknolojik, mali kaynaklar özellikle uluslararası rezervler ve üretken kapasite hatta bir başka çalışmanın vurguladığı “beyin sermayesi” açısından) yoksun. 

Anlaşılan karşımızda, kendini besleyen bir kısır döngü var ve giderek gelişiyor.

YENİ BİR ‘EL KİTABI’ ARANIYOR

Financial Times, Jackson Hole toplantısını aktaran bir haberine “Değişen dünya ekonomisi karşısında politika yapıcılarının bir ‘yönetim-kullanım el kitabı’ yok” başlığını koymuştu. FT’ye göre, hükümetlerin politika kararlarını destekleyen yerleşik ekonomik ilişkilerin tehlikede olması, politika yapıcılarını kaygılandırıyor. Toplantı boyunca, sık sık “gözden geçirilmiş yeni bir el kitabının” gerektiği vurgulanmış.

Avrupa Merkez Bankası Başkanı Christine Lagarde, konuşmasında emek piyasasının, yeşil ekonomiye geçişin, dünya ekonomisinin rekabet eden bloklara doğru parçalanmaya başlamasının sorunlarına değindikten sonra, “Bugün karşımızdaki duruma ilişkin bir el kitabı yok. Öyleyse bir yenisini yapmamız gerekiyor” diyormuş. Japon Merkez Bankası Başkanı Kazuo Uedo, artmakta olan jeopolitik gerginlikler, sanayilerin eve ya da dost coğrafyalara dönme eğilimi karşısında uyarılarda bulunduktan sonra eklemiş: “Küresel ekonomi, her şeyin hızla değişmeye başlayacağı bir kırılma noktası yaklaşıyor.” IMF baş ekonomisti Gourinchas, “şokların farklı ülkelerde farklı farklı sektörlerde yarattığı farklı etkileri hesaba katabilecek yeni modellere gereksinim olduğunu” söylemiş. Gourinchas’a göre, bugün, “Merkez bankalarının, geçen seferki gibi mali piyasalara, ulusal hasılanın yüzde 10-20’si düzeyinde destek sağlayacak gücü yok... Artık benzer bir sigortadan yoksunuz. Artık ucuna geldik”.

Dünya ekonomisi, gelmekte olan şoklara hazır değil. Merkez bankası rezervleri, üretken kapasiteleri yetersiz, teknolojik temelleri zayıf, kurumları, “toplumsal mutabakatı”, “beyin sermayesi” yetersiz ülkeler büyük risklerle karşı karşıya. Bu riskleri öngörecek, etkilerini değerlendirecek ve yönetecek bir “el kitabı” (Her derde deva IMF reçeteleri artık yok, neoliberal model çalışmıyor) yok. Durumu betimlemek için “kırılma noktası”, “Ucuna geldik” gibi gerçekten ağır ifadeler kullanılıyor. 

Bu sırada, AKP rejimi ülkesini, geçim sıkıntısından toplumsal kutuplaşmaya, ormanlarına, tarımına, nüfus yapısından, ekonomisinden kültürüne, en değerli beyinlerini ülkeden kaçırmaya kadar hemen her alanda yıkmakla meşgul...