Son yıllarda ABD, Çin ve Rusya gibi büyük güçler arasında yeni bir küresel silahlanma yarışı, küresel güç dengelerindeki değişimlerin, yoğunlaşan jeopolitik gerilimlerin, vekâlet savaşlarının, yapay zekâ (YZ), kuantum bilgisayarı gibi alanlarda hızlanan gelişimlerin etkisiyle ivme kazandı. Silah şirketlerinin etkinlikleri ve kârları da...

ASKERİ HARCAMALAR

Stockholm Uluslararası Barış Araştırma Enstitüsü’ne (SIPRI) göre küresel çapta askeri harcamalar sabit fiyatlarla, 2000 yılında 1.204 milyar dolardan, 2010 yılında 1.944 milyar dolara ve 2023’te de 2.394 milyar dolara yükselmiş. Avrupa’nın 2000’de 301 milyar dolar olan askeri harcamaları, 2023’te 569 milyar dolara ulaşmış.

Söz konusu dönemlerde en hızlı artışın, 43, 134 ve 309 milyar dolarla Çin’de ve 22, 46 ve 63 milyar dolarla Rusya’da gerçekleştiği görülüyor. ABD’nin, 2010’da 875 milyar olan askeri harcamaları, 2023’te 880 milyar dolarda kalmış. Hindistan’ın 2000’de 31 milyar dolar olan askeri harcamalarının 2023’te 83 milyar dolara yükselmesi de dikkat çekiyor.

YENİ SİLAH TEKNOLOJİLERİ

Askeri teknolojilerindeki ilerlemeler de silahlanma yarışını hızlandırıyor. Ülkeler, geleneksel askeri cephanelik stoklarını artırmanın yanı sıra hipersonik füzeler, otonom insansız hava araçları ve askeri uygulamalar için YZ gibi teknolojilere büyük yatırımlar yapıyorlar.

Örneğin The Economist’in, önceki hafta, bir araştırmasında, “Bilim alanında süper güç oldu” dediği Çin; hipersonik silahlar geliştirmede ve askeri stratejisine YZ’yi entegre etmede önemli ilerlemeler kaydetmeye devam ediyor. Çin’in gelişmiş uçak gemisi Fujian’ın hizmete girmesi, donanmasının genişlemesi ABD’de kaygı yaratıyor. ABD deniz kuvvetleri, Çin’in donanma filosunun, 2040’a kadar 2020’ye kıyasla yüzde 40 artmasını bekliyor.

Silahlanma yarışı şimdi YZ ve siber kabiliyetleri de kapsıyor. Ülkeler, güdümlü füze sistemlerinden otonom savaş sistemlerine kadar çeşitli görevlerde YZ’yi kullanarak “akıllı savaş” stratejilerine odaklanmaya başladılar. Çin’in sivil-asker işbirliği ve eşgüdümü,

özel sektörde gerçekleşen teknolojik ilerlemelerinin askeri uygulamalara entegrasyonunu kolaylaştırıyor. Askeri robotik, insansız hava araçları (İHA) ve siber güvenlik operasyonlarında YZ kullanımı giderek yaygınlaşıyor.

“Siber savaş” da özellikle önemli bir rekabet alanı haline geldi. İstihbarat toplama ve düşmanların altyapı hizmetleri; genel seçimler gibi “sistemlerini” bozma, bilgi çalma amacını taşıyan büyük ölçekli siber saldırıların stratejik önemi giderek artıyor.

SEKTÖRDE CANLANMA

Bu gelişmelere bağlı olarak silah teknolojileri geliştirme ve üretimi ile ilgili sektörlerde belirgin bir canlanma var. Avrupa havacılık ve savunma ticaret birliği ASD’nin genel sekreteri Jan Pie’ye göre “Savunma sektörü siparişlerinde Soğuk Savaş’ın sona ermesinden bu yana, en yoğun artışlar yaşanıyor” (Financial Times). Financial Times’ın 20 büyük ve orta ölçekli ABD’li ve Avrupalı savunma ve havacılık şirketiyle yaptığı anket, bu şirketlerin bu yıl on binlerce kişiyi işe almak istediklerini gösteriyor.

Örneğin ABD’de Lockheed Martin, Northrop Grumman ve General Dynamics, 6 bine yakın yeni personel almayı amaçlıyor. Ankete katılan 10 şirket, çalışanlarının sayısını 37 bin ya da toplam işgücünün neredeyse yüzde 10’u düzeyinde artırmayı planlıyor. İngiltere’de BAE Systems ve Japon Mitsubishi Heavy Industries, ortak gerçekleştirecekleri yeni bir savaş uçağı inşa projeleri için 2024 yılı sonuna kadar, yedekler de dahil olmak üzere 6 bin yeni çalışanı işe almayı planlıyorlar; başta endüstri ve yazılım mühendisleri olmak üzere 2025 ile 2028 yılları arasında 8 bin ila 10 bin yeni pozisyon için işe alım yapmayı bekliyorlar. Almanya’da Rheinmetall ve Nammo, Fransa’da Thales ve Dassoult Havacılık, binlerce yeni personel almayı planlıyor.

Gerileyen hegemonya, yükselen yeni güçler ve aralarındaki jeopolitik rekabet, silahlanma yarışını; silahlanma yarışı şirket kârlarını, yatırım ve istihdamı; şirketlerin yatırım ve istihdamı da ister istemez bu ortamın devamını sağlayacak dinamikleri besliyor. Bir uğursuz döngü gelişmeye devam ediyor...