Prof. Brain Arthur uzun yıllardan beri geleneksel iktisada karşı, çizgi dışı bir düşünürdür.
- Kural içinde de olsa fiilen oluşan sapkınlıkların (karmaşanın) nasıl artan getiriler sağlayabileceğini örnekleriyle anlatır.
- Bu nedenle piyasada kâr maksimizasyonu ile makro maksimizasyonun çoğunlukla neden örtüşemeyeceğini adeta kanıtlar.
- Kimi “eksilerin” yan yana geldiğinde nasıl “artılara” yol açabileceğini savunur.
Kuramsal iktisadı ve statükoyu sarstığı için de pek sevilmez, hoş karşılanmaz. Çünkü Brain Arthur haklı ise Batı’da sistem ve iktisat öğretisinin tümüyle çökmesi gerekir.

Bizimle asimetrik ilgisi
AKP iktidarı iktisadi politikaları ve uygulamaları ile AB’den, Kuzey Amerika’dan veya Japonya’dan çok farklıdır. Oralardaki “mikro-makro örtüşmelerine yönelik” kültür, hukuk düzeni ve demokratik anlayış bizde görülmez.
- En güzel ormanlarımız, koylarımız, büyük kentlerimizdeki yeşil alanlarımız imara açılır.
Bunu Avrupa’da yapamazsınız; kısıtlamalar, koruyucu düzen (ve estetik) vardır. Avrupa’da “sistem, bireyin ve toplumun çıkarı için çalışır”. Bizde de kimi bireylerin ya da yandaşların çıkarı için çalışır.
Sağlanan rant “toplumun geleceğinden yiyerek mirasyedi bir hayırsız evlat gibi, geleceği her anlamda yok eder”.
- Elektriği, karayollarını, demiryollarını, ne var ne yok her şeyi birilerine satarsınız. İktidarın ve yandaşların eline büyük paralar geçer. Brain Arthur’un dediği gibi “toplumsal eksilerden piyasaya ve yandaşlara aktarılan dev olanaklar yaratılmış olur”. Bunun yarattığı yapay ve kısa vadeli bir rahatlık yaşanır.
AKP, Arthur’un görüşünü haklı çıkararak yarattığı yapay ve kısa vadeli rahatlıkla bugüne kadar iktidarda kalmayı başardı. Hatta alternatif iktidar olasılıklarını işlemez hale getirdi.

Yeni Türkiye düzeni
Bu yolla “eskisinden farklı bir düzen oluşturuldu.”
- Batı’da görülmeyen, kuraldışı iktisadi uygulamalarla,
- Hatta içine kapalı yeni bir yaşam tarzı ve (kültürü) ile iktisadi uygulamalardaki “eksilerin” üstü örtüldü.
Hazine (ve devlet) garantili ihalelerin kısa ve orta vadede sadece olumlu yönleri kendini hissettirir. Olumsuzluklar ise kat kat büyüyerek ileride toplum üzerinde yaşanır. Aynen dış açık ve borçlarda olduğu gibi.
AKP iktidarının 2002 sonrasındaki uygulamaları ile
- Özelleştirmeler,
- Doğal kaynakların kullanımının devri,
- Gelir ve ödeme garantili büyük projeler, inşaat ve turizm başta olmak üzere iç piyasada büyük genişlemelere yol açtı.
Sadece yandaşlar değil, oldukça geniş bir kesim işçisiyle, teknisyeniyle, malzeme üreticisiyle bundan yararlandı.
Yarının refahı karşılığında bugün elde edilen olanaklar (dışsallıklar) AKP’yi iktidarda tuttu. Ayrıca iç pazarın uluslararası sermayeye (ve pazara) tek yönlü entegrasyonu, AKP’ye bir süre küresel dış desteğin de sağlanmasına yol açtı. Ancak sonunda deniz bitti.
Dünün artıları bugün eksilere dönüşmeye başladı.
- Artan dış borçlar,
- Dış piyasalara tek yönlü bağlanmanın genişlemesi,
- Sanayi, tarım ve hizmetlerdeki dış bağımlılığın derinleşmesi,
- İşsizliğin rekor düzeye çıkması,
- Kamu yönetiminde rasyonel olmayan siyasi çekişmeler ve makro politikaların bulunmaması, AKP’yi kaçınılmaz olarak bir açmazın içine soktu.
Karmaşa (complexity) kuramının kurucusu B. Arthur, AKP tarafından haklı çıkarıldı. Aynen Arthur’un kuramının adında olduğu gibi; iktisat, siyaset, güvenlik ve kültürdeki “karmaşa” politikası ve uygulaması profesörün tezinin bir süre de olsa yaşanmasına neden oldu.
Aynı zamanda AKP’yi belli bir süre iktidarda tuttu. Daha ne kadar tutacağını 7 Haziran 2015’te göreceğiz.