“Ormanda veya deniz kenarında yürürken, çok kere, dört beş bin yıl önce buraları acaba nasıldı diye düşünürüm. Ve sihirli bir el beni kaldırıp o günlerden birine bıraksın isterim. Hava nasıl kokardı? Hangi yaratıkların sesini duyardım?”

Metin Münir’in 7 Ocak’ta Milliyet’teki “Ormanda veya Deniz Kenarında” başlıklı yazısı böyle başlıyordu... Okurken 2600 yıl öncesine gittim; yani ezelden beri çok merak ettiğim MÖ 7 ve 8’inci yüzyıllara. Yelkenliler dev dalgalarla nasıl baş ederlerdi… amiralleri o efsanevi kentleri nasıl kurarlardı?

Kıyı kentlerimizin çoğu, bugünkü yerleşimlerini o çağın “koloni” seferlerine borçlular. Üstelik her yerden her yöne deniz seferlerine...

Çünkü, henüz keşfedilen “yelken”, denizciliği geliştirmiş, sert fırtınalarda bile forsaların güçlerine rüzgâr ekleyerek bilinmeyen coğrafyalara “yelkenler fora” denilmeye başlanmıştı...

Dilerseniz haritayı da açarak düşleyin. Ege kıyılarımızdan yola çıkan Foçalılar Akdeniz’in batısına ulaşarak Marsilya’yı kuruyorlar. Aynı süreçte Megaralılar Yunanistan’dan açılarak Marmara’nın Boğaziçi’yle buluştuğu yerde Bizantion’un temelini atıyorlar...

Miletoslular boş dururlar mı? Milet’ten yelken açıp Boğazları geçerek uçsuz bucaksız Karadeniz’le karşılaştıklarında, kıyıyı doğuya doğru izleyip Samsun’un, hatta Trabzon’un kent tarihini başlatıyorlar.

Buna Fenikelilerin de (bugünkü Kadıköy) Kalkedon’u kurmak için Akdeniz ve Ege’yi aşıp gelerek Bizantion’dan 17 yıl önce amaçlarını gerçekleştirdiklerini eklersek… Dahası aynı çağın daha nice koloni seferi ile kurulan kentlerini alt alta sıralarsak; MÖ 7-8’inci yüzyıllar dünyasının çekiciliğine siz de kapılmaz mısınız?

Akdeniz, Ege ve Karadeniz’i kucaklayan, dönemin en parlak “uygarlık havzası”nda seyir halindeki yelkenlileri ve beğendikleri yerlerde kentleri nasıl kurduklarını hayal ederek...

Trabzon’dan Marsilya’ya

Mesela Trabzon’da çok daha önceden Kolkh, Makron gibi yerli kavimler ile bazı Kafkas halkları yaşarmış. Ancak Miletosluların gelmesiyle başlayan “kent tarihi” bugün bile özellikle kaleyi çevreleyen eski dokuda izlenebilmekte.

Ya Akdeniz’in öbür ucundaki Marsilya?

Foçalı Amiral Protis, 2650 yıl önce “Anatiliens” kıyılarına çıktığında, bölgenin hâkimi Kral Nannus’un kızına eş seçme ziyafetine konuk olur. Kralın kızı, erkekler arasından yakışıklı Protis’i beğenince, evlenme kupasını ona uzatarak “gelinimiz” olmasın mı? Böylece Foçalılar “Massilia”nın temelini “hısım”lığın da coşkusuyla atmış olurlar...

Bugün Marsilya rıhtımındaki pirinç kitabede kentin “Phokaia”lılar tarafından kurulduğu yazılı. Marsilyalılar atalarının Foça’dan gelen “Anadolu” insanları olduklarını biliyorlar. Peki, Fransa’nın bugün aynı “ortak” ataların bilmem kaçıncı torunlarına yaptıklarına ne demeli?

Kadıköy’ün MÖ 685’teki Kalkedon adıyla kuruluşu da işte o ufuktan ufuğa gezinen yelkenliler sayesindedir ve Bizantion’dan, yani İstanbul’dan 17 yıl öncedir.

Kimi kaynaklara göre Megaralılar, kimi kaynaklara göre de Fenikeliler geldiklerinde, önce Moda Burnu’na yerleştiler… Derken karşı yakada, şimdiki Sarayburnu sırtlarında Bizantion kurulunca, geleceğin “öncü İstanbullular”ı tanımını da hak etmiş oldular.

İşte MÖ 7 ve 8’inci yüzyıllara hayranlığımın bazı nedenleri...

Metin Münir’in esin kaynağı olduğu yazısından devşirdiğim birkaç satırla bitireyim: “Şimdi o kıyılar denizyıldızlarıyla, midyelerle değil, plastik çöplerle dolu. Kirlilikten denizin dibinin görünmediği sularda balıktan çok plastik var. Her gün sadece gemilerden denizlere 640 bin plastik kap atılıyor. O zaman nasıldı? Mavilikler içinde salınıp gezen yelkenlileri, suyun üzerinde zıplayan yunuslar görür müydüm?”