Perşembe günü Kültür Bölümümüzden Sibel Çorbacıoğlu, Londra’da yayımlanan kaliteli aylık sanat gazetesi “The Art Nevspaper” bağlantılı bir haberin adresini gönderdi.\n

Adresi açtığımda; haberin bizler için eski, yabancılar için yeni olduğunu gördüm. Sibel’e şu yanıtı ilettim: \n

“Türkiye ‘Hac’ sergisine ödünç eserler verecekti. Ancak o müzelerden bazı kaçak eserler geri verilmediği için bu yola gidildi. Kısa bir süre önce basında bu konuda bazı kısa haberler de yayımlandı.”\n

Haber yeni değildi. Ancak pazar günü Milliyet gazetesi, 1. sayfada altı sütunluk “Dev Müzelere Ambargo” başlığı altında İngiliz gazetesinin haberini Türk okuruna yeniymiş gibi sundu.\n

Dikkat etmişimdir, özellikle arkeoloji alanındaki haberler gazetelerimizde kolay kolay yer bulamazken aynı haber bir yabancı gazetede çıktığında ancak o zaman bizde “haber değerini” kazanıyordu! \n

***\n

Milliyet’in devam sayfasında, “Türkiye kaçırılan bu eserleri istiyor” başlığı altında “Türkiye’ye getirilen eserler” ve “İadesi istenenler” olarak iki liste vardı.\n

Listede bir müze vitrininden bir fotoğrafa da yer verilmişti. Fotoğrafta “Truva hazineleri” yazılıydı. Oysa resim Uşak Müzesi’ndeki Lidya-Karun Hazinesi’ndeki vitrinlerden birine aitti!\n

“İadesi istenenler” bölümünde şu eserler de yer almıştı:\n

“Boğazköy Sfenksi: Osmanlı Devleti döneminde onarım için götürülen ve geri getirilmeyen sfenks Berlin Müzesi’nde bulunuyor.”\n

Oysa, sfenks geçen yıl geldiğinde ve Boğazköy Müzesi’nde sergilendiğinde Milliyet’de haber olarak yayımlanmıştı.\n

“Lidya eserleri: Nev York Metropolitan Müzesi’nde sergileniyor. Geri alınması için dava sonuçlanmadı.”\n

Karun Hazinesi olayını, o zaman çalıştığım Milliyet’te 1986’da dünyanın dikkatine ben getirmiştim. Hazine 1993’te Türkiye’ye geldiğinde yer yerinden oynamış, Milliyet’in özel “60 Yılın Tanığı” kitabında da boy göstermişti. Ama haberde hâlâ “dava sonuçlanmadı” deniliyordu!\n

Bir başkası:\n

“Afyonkarahisar’daki Tatarlı Tümülüsü’ne ait MÖ 453 tarihli 4 adet boyalı ahşap friz, Almanya’nın Münih şehrindeki Archaologische Staatsammşlung Müzesi’nde teşhirde. Parçaların iadesi için girişimler sürüyor.”\n

Bu parçalar 2010’da geri getirilmiş, Afyonkarahisar Müzesi’nde Alman uzmanlarca onarılmış, İstanbul’da Yapı Kredi Müzesi’nde sergilendiğinde Milliyet’te de haber olmuştu!\n

***\n

İngiliz gazetesinin haberi şöyleydi:\n

“Türkiye anlaşmazlık olan eserler sorunu çözülünceye değin İngiltere ve Amerika’daki müzelere ödünç eser vermeyi reddediyor. Bu yasak, Türkiye’nin Nev York’taki Metropolitan Sanat Müzesi’ne ve Londra British Müzesi ile Victoria-Albert Müzesi’ne ödünç vermeyeceği anlamına geliyor.”\n

Haber yabancılar için yeniydi. Ama, Kültür ve Turizm Bakanı Ertuğrul Günay’ın, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürü Osman Murat Süslü’nün yurtiçinde ve dışında“dış sergileme” siyasasına ilişkin verdikleri çeşitli demeçler basınımızda sütunlar arasında kaybolmuştu.\n

Milliyet’in haberi sorulduğunda Günay’ın pazar günkü şu yanıtı eski sözlerin tekrarından başka bir şey değildi:\n

“Sizin müzenizde Türkiye’den çalıntı eser var. Onu bize verin, sonra işbirliği yapalım. Bu nedenledir ki bazı eserleri daha büyük bir hızla ülkemize geri getirmeye başladık.\n

Dünyanın büyük müzeleriyle işbirliğini önemsiyoruz. ABD’deki, İngiltere’deki, Almanya’daki müzelerle işbirliği yapmak bizim için de önemli. O müzede Türkiye’den çalıntı eser varsa onunla işbirliği yapmak bir anlamda kendimize saygımızı yitirmek anlamına geliyor. Kararlılığımızı sürdürürsek daha olumlu sonuçlar alacağımızı düşünüyorum.”\n

Hiç unutamayacağım bir olay! Yıl 1987… Türkiye, Nev York Metropolitan Müzesinden geri istediği “Karun Hazinesi’ni” alamayınca federal mahkemede dava açtı. Ne var ki aynı günlerde Türkiye “Muhteşem Süleyman Sergisi’ni” bu müzeye göndermekte tereddüt etmedi. Çeyrek yüzyıl önce Türkiye “çalıntı eserlerini” bulunduran bu müzeyi sergiyle bilinçsizce “ödüllendirmişti”!\n

***\n

Türkiye bu müzelerden ne istiyor, durum nedir?\n

British Müzesi “Hac Sergisi” düzenledi. Müze görevlileri, Topkapı Sarayı’nda, Türk ve İslam Eserleri ile Türbeler müzelerinde inceleme yaptılar. 35 eseri sergiye alma önerisinde bulundular. \n

Bakanlık, “Memnuniyetle, ama bizden size kaçırılan ‘Samsat Stelini’ geri verin, biz de 35 parçayı ödünç gönderelim!” dedi. Müze “Verelim, ama mülkiyeti bizde kalmak üzere…” diye yanıtlayınca verince ip koptu…\n

Bu parça, Nemrut’ta görkemli tümülüsü bulunan Kral Antiocos’un Herkül’ü selamlarken gösteren, İÖ 1. yy’da yapılmış 1.23 m. yüksekliğinde bir mezar taşıydı. Samsat-Selik’te “bir zeytinyağı işliğinde baskı aracı olarak kullanılırken” 1882’de görülmüş, Karkamış’ta kazı yapan İngiliz arkeolog Leonard Vooley 1911’de satın alarak Suriye’ye götürmüştü. \n

1. Dünya Savaşı ve Suriye’deki işgalci Fransız yönetiminden izin alınarak British Müzesi’ne satılmıştı. Türkiye 1906 “Asar-ı Atika Nizamnamesi’ne aykırı” olarak yasadışı yollardan çıkarıldığı için 2005’ten bu yana bu parçayı geri istiyor. \n

Victoria Albert Müzesi, 2014’te açılacak “Osmanlılar” sergisine ödünç eser verilmesi için Türkiye’ye başvurdu. Türkiye olumlu karşıladı. İstanbul Arkeoloji Müzeleri’ndeki İÖ 3. yy’dan kalma dev boyuttaki “Sidemara Lahti’nden” İngiliz arkeolog Charles Vilson’un 1882’de koparıp götürdüğü “çocuk başı/Eros’un” geri verilmesini istedi. Müzenin yanıtı “Biz de başı size ödünç veririz” oldu. Kimin malını kime ödünç vermeye heveslenen müzeye “kusura bakmayın” denildi.\n

1900’de Osman Hamdi olayı öğrenince, Vilson’un Konya Ereğli’sinde başı kopartıp üzerini kapattırdığı lahdi İstanbul’a taşıtmıştı. Türkiye kulağı kopartılan bir insanın kulağını geri istemesi durumundaydı, ancak müze ödünç vermeye kalkıyordu.\n

Metropolitan Müzesi’ne gelince… Bu müze “Bizans-İslam” adıyla 14 Mart’ta bir sergi açacaktı. Türkiye’den de ödünç eser istenince, Ankara Troia Hazinesi’nden olmak üzere bazı eserlerin geri verilmesi koşulunu getirdi. Müze Atina’daki Benaki Müzesi’ne yöneldi. Çeyrek yüzyıl sonra da olsa Türkiye’nin aklı başına yeni gelmişti. \n

\n\n