Geçenlerde bir dünya vatandaşıyla tanıştım. Adı, Yuri Korşumov. Çocukluğu ve ilkgençliği Vladivostok’ta geçmiş. Sovyetler Birliği döneminde.
Sohbetimiz geldi, gazetemizin bugün okurlarına armağan ettiği “Komünist Manifesto”ya dayandı. Ta Mustafa Suphi’den bu yana “Manifesto”nun Türkçe çevirilerinin başına gelenlerden söz açtım Yuri’ye.

“Manifesto” çevirilerinin yıllar boyunca Türkiye’de nasıl yasaklandığından, çevirmenlerin ağır hapis cezalarına çarptırıldığından söz ettim. Marx ile Engels’in bu ölümsüz yapıtının, ancak Sovyetler Birliği’nin dağılması ve sosyalist ülkelerin çöküşünün ardından ülkemizde TCK’nin 142. maddesinin kaldırılmasıyla serbest kaldığından...

Sonra, Uluslararası İşçi Bayramı 1 Mayıs’a geldi konu. İster istemez, Türkiye’de işçilerin, emekçilerin, aydınların 1 Mayıs’ı özgürce kutlayamadığını, Taksim’de buluşup kutlamak isteyenlerin iktidarın güvenlik güçlerinin acımasız saldırılarına uğradıklarını anlattım. Ben anlatırken, Yuri hafifçe gülümsüyordu. “Neden gülümsüyorsun?” diye soracak oldum. “Kendi çocukluğumu ve gençliğimi anımsıyorum da” dedi, “Sovyet döneminde ‘Manifesto’yu bize zorunlu olarak okuturlardı. İstesen de istemesen de okumak zorundaydın. 1 Mayıs gösterilerine katılmak da zorunluydu. İstesen de istemesen de katılmak zorundaydın.”
Bu kez ben gülümseyiverdim elimde olmadan.

19. yüzyılda proletaryanın özgürlük başkaldırısı adına kaleme alınan bir yapıt, bir ülkede bir “zorunluluk” olarak dayatılırken, bir başka ülkede yasak kitaplar listesinin başında yer alabiliyordu.

Şaşırtıcı mıydı? Bence hiç de şaşırtıcı değil.

Baskı yönetimlerinin ortak yanı bu.

Hiçbir kitap “baskı öğesi” olmamalı. Hiçbir kitap “zorunlu” da olmamalı, yasak da olmamalı.

Şimdilerde “Manifesto” Türkiye’de serbest, ama düşünce ve ifade özgürlüğü üstündeki baskılar farklı biçimlerde sürüyor.

Şimdilerde “Manifesto” Rusya’da zorunlu değil, ama özgürlükler üstündeki baskılar orada da farklı biçimlerde sürüyor.

O yüzden, “Manifesto” okunmaya devam ediyor. O yüzden, 1 Mayıs’larda milyonlar meydanları dolduruyor...