1960’larda tiyatro oyunculuğu yaptım. Beş yıl. O beş yıl içinde kuliste en çok duyduğum cümlelerden biri “Adam harika bir eleştiri yazmış!” idiyse, öteki “Herif bir boktan anlamıyor!” idi. “Adam” oyunu beğenmişse, hele göklere çıkarmışsa, kendisi iyi eleştirmen, yazdığı da harika bir yazı olurdu.

“Herif” ise oyunu beğenmemişse, yerin dibine batırmışsa, zaten eleştirmen filan değildi.

***

Dünyanın her yerinde olduğu gibi, Hollywood’da da bir sürü “herif” var.

İşte yargılarından kimi örnekler:

Howard Thompson: (Robert de Niro için) “Yeteneğin belirtisi bile yok onda.”

Dwight Macdonald: (Paul Newman için): “Gülümsemeye çalışan bir odun parçası gibi sırıtıyor.”

Rex Reed: (Walter Matthau için): “Yangın alarmından bile etkilenmeyen kış uykusundaki bir ayı gibi.”

Dwight Macdonald: (Sapık – Psycho filmi için): “En iyisi evde oturmak. Çünkü üçüncü sınıf bir Hitchcock bu.”

Robert Hatch (Afrika Kraliçesi – The African Queen filmi için): “Keşke evde oturup Jules Verne okusaydım diyorsunuz. Budalalıktan başka bir şey değil.”

Dorothy Thompson: (Fantazya – Fantasia filmi için): “Sinemayı sinir krizleri içinde terk ettim.”

***

Bildiğim kadarıyla, Robert de Niro “İstikbalimle oynuyorsun” diye Howard Thompson’u, Paul Newman “odun parçası” dedi diye Dwight Macdonald’ı, Walter Matthau ayıya benzetti diye Rex Reed’i dava etmedi.

Ötekiler de eleştirileri okumakla kaldılar. Sapık, Afrika Kraliçesi, Fantazya filmlerinin yapımcıları, “gişe gelirimize olumsuz katkıda bulunacak” gerekçesiyle eleştirmenleri yargıç önüne çıkarmayı düşünmediler.

***

Biraz da edebiyattan eğlenceli örnekler verelim:

The New Republic: (William Burroughs’un Çıplak Yemek – The Naked Lunch kitabı için) “Düpedüz pislik, ikinci kere göz atmaya bile değmez.”

Alfred Kazin: (James Joyce’un Finnegans Wake kitabı için): “İşkenceden başka bir şey değil.”

Voltaire: (William Shakespeare’in Hamlet oyunu için): “Sarhoş bir barbarın yapıtı.”

The London Critic: (Walt Whitman’ın Çimen Yaprakları – Leaves of Grass kitabı için): “Bir domuz matematikten ne kadar anlıyorsa, Whitman da sanattan o kadar anlıyor.”

The Odessa Courier: (Leo Tolstoy’un Anna Karenina kitabı için): “Sulugözlü bir çöp yığını.”

***

Şerif Gören dost olarak da, yönetmen olarak da çok sevdiğim kişilerden biri. Türk sinemasını bugüne getiren kilometre taşlarının en önemlilerinden… Ay Büyürken Uyuyamam’ı yönetmek için yıllar sonra kamera arkasına geçtiğinde en sevinenlerden biri de ben olmuştum.

Hafta içinde bir televizyon programında filmini eleştirenlere veryansın ettiğini görünce üzüldüm. “Sinema birçok kişinin istihdam edildiği bir iş. Ticaret Kanunu ve Rekabet Kurulu açısından yapılacak bir şey var mı, araştırıp manevi dava açacağım. Kaybedebilirim ama açacağım” dedi.

İşte bu olmadı, sevgili Şerif. “Bugüne kadar seni övenlere prim mi verdin de, yerenlerden ceza kesmeye kalkıyorsun?” demezler mi adama...

O zaman eleştiri denen şeyi bütün bütüne kaldıralım. Sonu yok ki bunun. Başbakan’ı eleştiren, “İktidara gelmemizi engelliyor” gerekçesiyle mahkemeye mi verilecek?

***

İşin acısı, söz özgürlüğünden yana görünenlerin, konu başka kişilerin söz özgürlüğü olunca, “Hoop! Dur bakalım! Buraya kadar!” demeleri. Özgürlüğün sınırını kendi arsalarının sınırıyla belirlemeye kalkışmaları.

Sevgili Şerif, sen de yapıtına Hitchcock kadar, John Huston kadar güveniyorsan, güler geçersin. Yargıyı zaman verir. Haklı çıkarsan, o zaman da herkes seni eleştirenlere güler geçer.