\n

2004 Nisan’ında Sel Yayıncılık, “İsyankâr Yüzyıl” başlıklı, neredeyse yedi yüz sayfalık, yalnızca içeriği ile değil fakat baskı boyutlarıyla da ancak devasa diye nitelendirilebilecek bir kitap yayımlamıştı. Alt başlığı “Yirminci Yüzyılın Başkaldırı Sözlüğü” olan kitap, Emmanuel de Waresquiel yönetiminde Philippe Gavi ve Benoît Laudier tarafından hazırlanmıştı. Özgün adı “Le siècle rebelle” olan, dilimize İsmail Yergüz tarafından çevrilen eserin yayın danışmanlığını yapan Enis Batur, kısa ama bütün birikimini konuşturduğu sunuş yazısında, kitabın başlığında yer alan “isyankâr”lığın nasıl bir başkaldırı duygusunu dile getirdiğini şöyle açıklıyordu: “Siyasal, ekonomik, toplumsal ve kültürel mekanizmaların tümüne nüfuz etmekte gecikmeyen, çekirdek bir coğrafyadan, ihtiyar Avrupa’dan başlayarak yeryüzünün en ücra köşelerine dek sıçrarken engel tanımayan isyan duygusu, Modern Zamanlar’ın hiç şüphesiz ana damarı olma niteliğini taşımıştır: Bir Zürih kahvesinde Lenin’le satranç oynayan kişinin Tristan Tzara adını taşıması bir rastlantı değildi; Meksika’da Troçki’yle buluşanın André Breton olması da, Küba’dan 1968 Mayıs’ına mesafe topu topu bir adımdı. Öte yandan, Gandi’den Mustafa Kemal’e, Ernst von Salomon’dan Yukio Mişima’ya olan uzaklık da sanılan ölçüde olmayacaktı. Camus’nün ‘yazgılarının akıntısına kapılmış adamların uzun dayanışması’ sözleriyle tanımladığı bireyler, yalnızlığın yerine sırt sırta vermeyi yeğlemişlerdi. Şüphesiz, İsyankâr Yüzyıl’ın çehresini belirleyen sayısız olayın, çıkışın içinde münferit davranışlar yok değildir, gene de asıl ağırlığı toplu hareketlerin, akımların, gruplaşma ve örgütlerin üstlendiği apaçık ortadadır…”\n

“Sunuş”una Camus’nün “Başkaldıran İnsan”ıyla başlayan Enis Batur, satırlarını yine Camus’ye ait ve kitabın bütününde sözü edilen isyankârlığın kaynağına ilişkin şu sözüyle noktalamış: “Anlaşılmaz ve adaletsiz koşullar karşısında ortaya çıkan akıldışılığı seyrederken doğar başkaldırı.”\n

Yirminci yüzyılın nasıl olup da düşünsel düzlemdeki onca başkaldırının yoğunlaştığı bir sahne olabildiği sorusuna yanıt arayan bu kitabın sayfalarını ilk karıştırdığımda, yine her zamanki çocukça heyecanıma yenik düşmüş ve “Bu kitap kim bilir ne yankılar uyandıracak, insanları düşüncenin denizlerinde ne serüvenli yolculuklara çıkaracak!” diye sevinmiştim. Ama böyle bir şey olmadı. Her zaman unuttuğum –yoksa unutmayı mı yeğlediğim?– bir gerçek, yine ağır bastı: Yaşadığımız ülke, insanlarının yüzyıllar boyunca, zamanın gelişimi içersinde, düşünmek ve eleştirmek için değil, biat etmek, boyun eğmek, tapmak, söz dinlemek, “büyüklerinin” sözünden çıkmamak için eğitildikleri bir iklimdi. Böyle bir iklimde dünyaya, hayata ve insana aklın rehberliği ile değil, ancak alışılagelmiş kalıplar içerisinde bakılabilirdi. Bunun sonucunda da, Camus’nün deyişiyle, anlaşılmaz ve adaletsizlik karşısında ortaya çıkan akıldışılığı seyretmek, bu ülkede başkaldırıya değil, ancak onları benimsemeye ve hiçbir şey olmamışçasına eski yollara devam etmeye yol açabiliyordu.\n

“İsyankâr Yüzyıl”, yayımlanışının üzerinden henüz sekiz yıl geçmiş olmasına rağmen, kanımca bugün ülkemizin “unutulmuş kitaplar” listesinin başlarındaki yerini aldı. Ama bu durum, sıra dışı bir uygarlık tarihi diye de nitelendirilebilecek bu dev eserin Türkiye’de yayımlanmasına hizmetleri geçmiş olanların onurlu çabalarına elbette gölge düşüremiyor!\n

\n\n