Fizikte birleşik kaplar, ekonomide “kötü para iyi parayı kovar” kanunlarının tersine ayrım, negatif seleksiyonun, toplumsal yaşantımızda da geçerli olduğunu gözlemliyor, kabul görmese de bu görüşü savunmaya çalışıyorum.
Toplumsal gelişmişlik düzeyimiz, ekonomik kalkınmamız tartışılırken, temel nedenler arasında bu konular üzerinde durulmasının gerektiğini öneriyorum. Ekonomik kalkınma yalnız tasarruf etme, yatırım yapma, mal ve hizmet üretme, teknolojik gelişme değil, toplumun davranış biçiminin, değer yargılarının, yaşam tarzı ve kalitesinin değişmesidir.
Birleşik kaplar, kötü para iyi parayı kovar, kanunlarının tersine, negatif, tersine ayrımın geçerliliği sonuçta liderin önemini ortaya koymakta, hatta kanıtlamaktadır.
Lider, liderlik geniş kapsamlıdır. Parti liderleri, başkanları kuşkusuz toplumsal gelişmenin önemli aktörleridir. Gerçek işadamları, CEO’lar, kamu ve sivil toplum örgütü (STÖ) yöneticileri, spor kulüpleri başkanları, camialarını, örgütlerini, toplumu etkileyecek, yönlendirecek liderlerdir.
Lider olarak nitelendirilen bu kişiler genellikle çevrelerini, örgütlerini kendilerine benzeyen, kendileri gibi davranan, inançları, eğilimleri olan kişilerle doldururlar. Örgüt mensupları, elemanları da liderin etkisi altında kalarak lidere benzemeye öykünür, liderin hoşuna gidecek en azından ters düşmeyecek şekilde davranmaya başlarlar. Bu olgu, örgüt düzeyinin, örgütsel kişiliğin birleşik kaplar yasasına göre oluşmasına yol açar. Liderin davranışı, bilgi düzeyi, yaklaşımı, görev anlayışı, tutkuları hatta dili örgüte egemen olur.
Liderin bilgi düzeyi, olaylara bakışı, davranışları, bencilliği, sabırsızlığı, kısa vadeli başarı hedeflerine yönelik oluşu, hedefe, amaca ulaşma, yöntemleri, çalışma düzeni, nihai olarak örgüte egemen olarak, genel düzeyi belirler. Kuşkusuz örgütte kısa sürede tam uyum sağlayamayan sivrilikler, farklı davranışlar hatta tepkiler olur. Burada “kötü para iyi parayı kovar” tersine, negatif seleksiyon süreci devreye girer, lidere uyum göstermeyenler, bir şekilde elenir, dışlanırlar. Dışlama, uyum sağlama yöntemleri, doku uyumsuzluğu gösterenin kişiliğine göre değişmektedir. Kişi ya özendirilerek, unvan, terfi, maddi destek, övgü, ekibe alınma gibi çıkar sağlanarak liderin isteğine, düzeyine uyduruluyor ya da cezalandırıcı yöntemlerle bir şekilde kovunsama, istiskal ile dışlanıyor, böylece oluşan düşük düzey sürdürülüyor.
Liderin özverili, çalışkan, yeniliklere açık, bencil değil, destekçi oluşu, nesnel ölçülere göre hareket etmesi, eleştirileri hoşgörü ile karşılaması, önerileri dikkate alması, uzun süreli amaçlara yönelmesi kuşkusuz yönetimin kalitesini yükseltiyor, düzey yükselişi aşama aşama tüm örgüt birimlerine, örgüt mensuplarına yansıyor.
Lider nitelikleri sorunu yalnız siyasete, siyasal partilere özgü değildir. Tüm kurum, kuruluşlarda derece derece lider sorunu yaşanıyor. Birleşik kaplar kanunu uyarınca örgütün tüm birimlerinde düzeyin yükselmesinde liderin düzeyi belirleyici ölçü olur.
Nitelikleriyle geniş kitleleri etkileyecek, yönlendirecek, örnek alınacak liderlere gereksinim var. Genelde tüm kurum, kuruluş ve örgütlerde gelişmişlik düzeyini yükseltebilmek için, soruna bir de lider niteliği, kapasitesi açısından bakmak yararlı olur.